Vĩ tuyến, kinh tuyến là những nội dung khá quan trọng trong môn Địa Lý lớp 6. Nếu không nắm vững kiến thức sẽ rất khó đạt được điểm cao trong các bài kiểm tra, bài thi. Vậy vĩ tuyến là gì? Kinh tuyến là gì? Cách xác định vĩ tuyến và kinh tuyến như nào? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết những vấn đề này qua những thông tin dưới đây nhé.
Vĩ tuyến là gì?
Vĩ tuyến là một vòng tròn nối các điểm có cùng vĩ độ với nhau. Trên Trái Đất, vòng tròn này sẽ có hướng từ Đông sang Tây, vị trí của vĩ tuyến cũng được xác định bằng kinh độ. Vĩ tuyến luôn vuông góc với kinh tuyến tại điểm giao nhau giữa chúng. Các vĩ tuyến càng gần cực của Trái Đất thì sẽ có đường kính càng nhỏ.
Vĩ tuyến là những đường tròn nằm ngang song song với xích đạo
Trên Trái Đất có 5 vĩ tuyến, trong đó bốn vĩ tuyến đã được xác định dựa trên mối liên hệ giữa góc nghiêng của Trái Đất và mặt phẳng quỹ đạo quay xung quanh Mặt Trời. Còn vĩ tuyến thứ 5 chính là đường xích đạo nằm ở giữa 2 cực.
– Vòng Bắc cực (66° 33′ 38″ vĩ tuyến bắc)
– Hạ chí tuyến (23° 26′ 22″ vĩ tuyến bắc)
– Xích đạo (0° vĩ tuyến bắc)
– Đông chí tuyến (23° 26′ 22″ vĩ tuyến nam)
– Vòng Nam Cực (66° 33′ 38″ vĩ tuyến nam)
Các đường vĩ tuyến chính là những đường tà hành. Ngoại trừ xích đạo ra thì chúng đều không phải là một vòng tròn lớn nên không chứa các cung. Cung là đoạn đường ngắn nhất giữa các điểm, nơi mà chúng đã được vẽ bởi một đường thẳng. Những chuyến bay ở Bắc bán cầu, giữa các điểm có cùng vĩ độ với nhau thì sẽ di chuyển theo đường ngắn nhất, trông giống như một đường cong lệch về phía Bắc trên bản đồ.
Các cung trên vĩ tuyến được sử dụng để làm đường biên giới giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ. Ví dụ như: Vĩ tuyến 17° Bắc được sử dụng để phân chia Việt Nam thành 2 miền Bắc – Nam theo hiệp ước Genève. Trên Trái Đất hiện có tất cả là 181 đường vĩ tuyến (tính cả đường xích đạo).
Kinh tuyến là gì?
Kinh tuyến là một nửa đường tròn ở trên bề mặt Trái Đất, nối liền 2 cực với nhau, có độ dài khoảng 20000km, hướng Bắc – Nam và cắt vuông góc với đường xích đạo. Mặt phẳng của đường kinh tuyến 0 độ chạy qua đài quan sát thiên văn tại Greenwich ở thủ đô Luân Đôn của Anh và kinh tuyến 180 độ chia Trái Đất thành 2 bán cầu, đó là bán cầu Đông và bán cầu Tây.
Đường kinh tuyến nối từ điểm cực Bắc đến cực Nam
Các kinh tuyến nối liền giữa các cực từ với nhau sẽ được gọi là các kinh tuyến từ. Còn những kinh tuyến nối liền các địa cực thì được gọi là kinh tuyến địa lý. Các đường kinh tuyến được vẽ trên bản đồ gọi là kinh tuyến họa đồ.
Phân biệt đường vĩ tuyến và đường kinh tuyến
Sau khi hiểu rõ về khái niệm “Vĩ tuyến là gì? Kinh tuyến là gì?” ở bên trên, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về cách phân biệt 2 đường này. Nhiều người đã bị nhầm lẫn giữa hai khái niệm này nên gặp không ít khó khăn trong việc xác định vị trí chính xác trên bản đồ. Để có thể phân biệt 2 đường này, các bạn có thể dựa vào những yếu tố dưới đây:
– Trái đất có 360 đường kinh tuyến và chỉ có 181 đường vĩ tuyến.
– Các đường kinh tuyến sẽ giao nhau ở điểm Cực Bắc và Cực Nam, còn vĩ tuyến thì chạy song song với nhau, không bao giờ giao nhau.
Một số khái niệm liên quan khác
Ngoài những kiến thức “Vĩ tuyến là gì? Kinh tuyến là gì?” ở bên trên, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu thêm về một số khái niệm liên quan khác đang được nhiều người quan tâm.
Các khái niệm liên quan đến kinh tuyến, vĩ tuyến được nhiều người quan tâm
Kinh độ là gì?
Kinh độ được ký hiệu bằng một chữ cái Hy Lạp là lambda (°). Đây là giá trị tọa độ địa lý đã được xác định theo hướng Đông – Tây và sử dụng phổ biến trên bản đồ học. Một kinh độ còn được biết đến là đường kinh tuyến và sẽ tạo thành một nửa đường tròn lớn.
Vĩ độ là gì?
Vĩ độ là các giá trị địa lý được sử dụng để nói về một vị trí được xác định trên bề mặt Trái Đất, ở phía Bắc hoặc Nam của đường xích đạo. Trên bản đồ địa lý, nó chính là các điểm trên đường nằm ngang song song với xích đạo, đó là vĩ tuyến.
Chí tuyến là gì?
Chí tuyến chính là tên gọi của hai đường vĩ tuyến có tọa độ +23°26’22” và -23°26’22” ở phía Bắc và phía Nam của đường xích đạo. Đường chí tuyến Bắc còn có tên gọi khác là chí tuyến Giải (Cancer), chí tuyến Nam còn có tên khác là chí tuyến Ma Kết (Capricorn).
Vào ngày Hạ Chí (21, 22/6) lúc giữa trưa Mặt Trời sẽ ở trên đỉnh đầu của đường chí tuyến Giải và vào ngày Đông Chí (21, 22/12) lúc giữa trưa Mặt Trời sẽ nằm ở trên đỉnh đầu của chí tuyến Ma Kết. Trong một năm, Mặt Trời sẽ có hai lần ở trên đỉnh đầu của vùng nằm ở giữa của hai đường chí tuyến.
Cách xác định vị trí chính xác dựa vào vĩ tuyến và kinh tuyến
Cách xác định vị trí dựa vào đường kinh tuyến và vĩ tuyến cũng vô cùng đơn giản. Đầu tiên, các bạn phải xác định được đâu là cực Bắc, đâu là cực Nam cũng như vị trí của đường xích đạo, vĩ tuyến và kinh tuyến.
Cách xác định tọa độ địa lý của 1 điểm dựa trên kinh tuyến, vĩ tuyến
Vĩ tuyến chạy song song với đường xích đạo mà xích đạo lại ở vĩ tuyến 0 độ, mỗi hướng về phía Nam hay phía Bắc đều là 90 độ. Đường xích đạo xuôi về phía Nam được gọi là vĩ độ Nam và về hướng Bắc sẽ gọi là vĩ độ Bắc.
Kinh tuyến gốc là đường chạy qua đài thiên văn Greenwich, Luân Đôn, Anh và có kinh độ 0 hoặc gọi là đường Tý Ngọ. Tính từ đường này và kinh tuyến 180 độ sẽ chia đều trái đất thành 2 nửa bán cầu, phía Đông sẽ được gọi là kinh Đông, phía Tây sẽ gọi là kinh Tây. Trên thực tế, đường này cũng được sử dụng để phân chia sự biến đổi về ngày tháng quốc tế, lấy đường này để làm đường chuẩn.
Toạ độ địa lý của một điểm được xác định bởi kinh độ và vĩ độ, cụ thể:
– Kinh độ viết trước, vĩ độ viết sau
– Kinh độ viết trên, vĩ độ viết dưới
– Cách viết:
Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp các bạn hiểu rõ vĩ tuyến là gì? Kinh tuyến là gì? Cách xác định vị trí vĩ tuyến và kinh tuyến chính xác. Nếu có vấn đề gì còn thắc mắc về nội dung này, các bạn có thể đặt câu hỏi bên dưới phần bình luận để chúng tôi giải đáp chi tiết.
