Thụ phấn là một bước quan trọng trong quá trình sinh sản của thực vật có hạt. Vậy thụ phấn là gì? Thụ phấn diễn ra như thế nào? Có các hình thức thụ phấn nào? Bài viết này của chuthapdoquangninh.org.vn sẽ giúp bạn đọc trả lời các câu hỏi thắc mắc trên nhé!
Sự thụ phấn là gì? Cho ví dụ
Nếu như ở động vật có quá trình thụ tinh thì ở thực vật (cây có hạt) sẽ có quá trình thụ phấn. Thụ phấn thực chất là quá trình vận chuyển phấn hoa từ nhị (phần đực) đến nhụy (phần cái) của hoa.
Bộ phận sinh dục đực – nhị hoa sẽ tạo ra phấn hoa. Phấn hoa có hình dạng giống như bột gạo mịn; được chuyển đến một cây hoặc một số cây gần đó để thực hiện quá trình thụ phần.
Thụ phấn chỉ xảy ra ở loài thực vật có hoa, hay còn gọi là thực vật hạt kín.
Ví dụ: Quá trình thụ phấn của cây mít, đậu hà lan, ngô đồng,….
Định nghĩa về quá trình thụ phấn của hoa
Quá trình thụ phấn của hoa
Thụ phấn sẽ bắt đầu khi các hạt phấn chạm vào đầu nhụy và tạo thành một ống phấn có chiều dài nối bầu nhụy và đầu nhụy. Sau khi ống phấn hình thành, hạt phấn sẽ chuyển từ tế bào sinh tinh đến bầu noãn.
Quá trình thụ tinh của thực vật sẽ diễn ra khi tế bào sinh tinh đến noãn và tế bào trứng, hình thành hạt. Hạt giống được giải phóng khỏi cây mẹ để phát triển thành một cá thể mới hoàn toàn. Sau đó, đến giai đoạn trưởng thành, chúng sẽ bắt đầu chu kỳ sinh sản bằng cách thụ phấn.
Ý nghĩa của thụ phấn là gì?
Thụ phấn đóng vai trò quan trọng đối với hệ sinh thái thực vật và con người. Cụ thể như sau:
Đối với thực vật
- – Giúp duy trì nòi giống cho các loài thực vật, bảo tồn giống loài và nguồn gen. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các loài thực vật quý hiếm, có nguy cơ bị tuyệt chủng.
- – Làm tăng sự đa dạng cho di truyền, tạo ra các loại cây trồng mới mang các đặc điểm và tính chất khác nhau.
- – Bảo tồn sự đa dạng sinh học.
Đối với con người và động vật
- Thụ phấn giúp tạo ra thực phẩm và hoa quả phục cho đời sống sinh hoạt của con người.
- Tạo ra cây trồng cho năng suất cao, tăng hiệu quả kinh tế. Ví dụ như cây ngô đồng, nếu quá trình thụ phấn diễn ra thuận lợi cho tỷ lệ đậu bắp cao; hạt ngô to, tròn và dày.
- Thụ phấn giúp tạo ra những cây trồng có năng suất cao.
Thụ phấn hỗ trợ sản xuất thức ăn, lương thực nuôi sống con người
Có mấy hình thức thụ phấn?
Hiện nay, có hai hình thức thụ phấn chính, đó là: tự thụ phấn và thụ phấn chéo. Thông tin chi tiết như sau:
Tự thụ phấn là gì?
Tự thụ phấn diễn ra khi các hạt phấn rơi trực tiếp từ bao phấn xuống đầu nhụy của chính bông hoa đó hoặc rơi vào bông hoa khác trên cùng 1 cây.
Quá trình này diễn ra khá nhanh chóng và đơn giản nên có thể làm giảm sự đa dạng di truyền. Nguyên nhân là bởi tinh trùng và tế bào trứng của hoa buộc phải chia sẻ thông tin di truyền.
Thụ phấn chéo là gì?
Đây là một kiểu thụ phấn phức tạp hơn, cho phép các hạt phấn từ bao phấn của hoa này đến nhụy của hoa khác. Phương pháp thụ phấn này giúp làm tăng sự đa dạng di truyền vì các bông hoa khác nhau sẽ chia sẻ và kết hợp thông tin di truyền để tạo ra thế hệ con độc nhất.
Quá trình thụ phấn chéo của hoa đòi hỏi cần có sự trợ giúp của các tác nhân sinh học và phi sinh học. Đó là:
- Thụ phấn nhờ gió: Đây là kiểu thụ phấn chịu sự tác động của gió mà hạt phấn trong hoa đực được phát tán trong không khí và rơi vào nhụy của hoa cái. Tuy nhiên, hiệu quả của các thụ phấn này không cao do số lượng hạt phấn đến noãn rất thấp.
Thực vật thụ phấn nhờ gió thường có đặc điểm là hoa nhỏ, có màu xanh lục và không có mùi. Những đặc điểm này khiến chúng không thu hút chim và côn trùng để thực hiện thụ phấn. Ví dụ như cọ, ngô, dừa, cỏ, các loài cây hạt trần,….
Cây ngô là thực vật tiêu biểu cho nhóm thụ phấn nhờ gió
- Thụ phấn nhờ động vật: Các loài động vật như côn trùng, chim, ong, ruồi, bướm,… đóng vai trò quan trọng đối với quá trình thụ phấn của hoa. Ví dụ, chim sâu khi bắt sâu và hút mật, các hạt phấn sẽ dính vào mỏ. Quá trình di chuyển từ bông hoa này đến bông hoa khác sẽ giúp hạt phấn đến noãn của hoa cái và bắt đầu quá trình thụ phấn.
Thực vật thụ phấn nhờ côn trùng có đặc điểm là có màu sắc rực rỡ và có mùi thơm hấp dẫn. Ví dụ như bưởi, cam, quýt, chanh, mướp, bí, bầu,…
Các thực vật thụ phấn nhờ gió phải có hương thơm và màu sắc sặc sỡ
- Thụ phấn nhân tạo: Đây là quá trình thụ phấn do con người thực hiện. Nếu thực vật gặp khó khăn trong quá trình thụ phấn thông qua các tác nhân sinh học/ phi sinh học thì con người sẽ thực hiện rải hạt phấn lên hoa cái để quá trình thụ phấn diễn ra.
Điểm khác biệt giữa thụ phấn chéo và tự thụ phấn là gì?
| Tiêu chí so sánh | Tự thụ phấn | Thụ phấn chéo |
| Bản chất |
– Kết hợp hai bộ gen có cùng một nguồn gốc. – Nhị và nhụy hoa có thể thụ phấn cho nhau trên cùng 1 cây. – Không bị phụ thuộc những yếu tố ngoại cảnh. |
– Kết hợp 2 bộ gen có nguồn gốc khác nhau. – Nhị và nhụy hoa trên cùng 1 cây không thể thụ phấn cho nhau. – Bị ảnh hưởng sâu sắc với ngoài cảnh vì chúng cần các tác nhân bên ngoài (con người, ong, chim, bướm,…) hỗ trợ quá trình thụ phấn. |
| Ưu điểm |
– Loại bỏ các tính trạng lặn. – Ít hao hụt hạt phấn. – Nếu thụ phấn thuần chủng sẽ giúp duy trì nòi giống, giữ nguyên bộ gen của bố mẹ. – Tăng tính đồng nhất di truyền, giảm biến dị di truyền. |
– Thế hệ con cái có sức sống tốt. – Sự tái tổ hợp di truyền giúp loại bỏ các tính trạng lặn. – Thế hệ con có khả năng miễn dịch và thích ứng linh hoạt với sự thay đổi của môi trường. – Tạo nên sự đa dạng cho di truyền. – Duy trì nhóm nguồn gen. |
| Nhược điểm |
– Sức sống giống nòi bị giảm sút. – Khả năng miễn dịch ở thế hệ con cái không cao. – Làm giảm nguồn gen. |
– Lãng phí một lượng lớn các hạt phấn. – Dễ xảy ra tình trạng loại bỏ các đặc tính tốt và bổ sung các đặc điểm không mong muốn ở thế hệ con. |
Cách tự thụ phấn cho cây trồng
Để tự thụ phấn cho cây trồng tại nhà, bạn cần thực hiện theo các bước sau:
– Bước 1: Xác định được đâu là hoa đực, đâu là hoa cái. Chọn những bông hoa đực đẹp, to, có nhiều phấn, không bị sâu bệnh để thực hiện thụ phấn.
– Bước 2: Gạt hết cánh hóa của bông hoa đực, chỉ chừa lại phần nhị. Hoặc dùng bông gòn chạm lên nhị để lấy phấn hoa. Sau đó, chạm nhẹ phấn hoa vào đầu nhụy của hoa cái sao cho hạt phấn dính vào nhụy là được.
Sau khi thụ phấn, cần cung cấp phân bón và nước để cây có đầy đủ chất dinh dưỡng và phát triển.
Hướng dẫn tự thụ phấn cho cây trồng tại nhà
Trên đây là bài viết chia sẻ thụ phấn là gì và thông tin về quá trình thụ phấn của hoa. Hy vọng sẽ mang đến nhiều kiến thức hay và bổ ích cho bạn đọc.
