Với những ai tìm hiểu về Phật Pháp chắc hẳn đã quá quen thuộc với thuật ngữ Tham Sân Si. Đạo Phật cho rằng nếu nó còn tồn tại thì chúng sinh còn khổ đau khi là nạn nhân của Tam độc này. Vậy thực chất thì Tham Sân Si là gì? Làm cách nào để chế ngự Tham Sân Si? Hãy cùng với chúng tôi tìm hiểu rõ hơn về nó nhé!
Tham Sân Si là gì?
Trong thế giới quan của Đạo Phật thì Tham – Sân – Si được coi là Tam độc, là thuật ngữ chỉ 3 trạng thái tinh thần cực kì có hại của chúng sinh. Nó cũng chính là khởi nguồn cho những khổ đau, bất hạnh của con người bởi vì Tham Sân Si chính là căn nguyên tạo nên nghiệp ác, nghiệp lực tồn tại dưới dạng tiền định khiến cho tâm thức của chúng ta bị trói buộc.
Tham Sân Si chính là sự ham muốn một cách thái quá; là một cơn giận dữ, nóng nảy; là sự hận thù; là sự không vừa ý, không hài lòng; là sự u tối, không biết suy xét thiệt hơn, tốt xấu hay phải trái…
Tham nghĩa là gì?
Tham – những ham muốn, si mê về tiền tài, danh vọng…
Chúng ta cần phải khẳng định rằng: Tham vốn không phải là bản chất của con người. Tham ở đây chính là những ham muốn, đam mê, si mê thậm chí là “cuồng” một điều gì đó một cách thái quá. Nó chính là sự mong ước cao độ và xuất phát từ 5 nhu cầu cơ bản của con người, đó là: Tài (của cải, tài sản) – Sắc (ngoại hình, hình thức) – Danh (danh vị, tiếng thơm) – Thực (ăn uống) – Thụy (ngủ nghỉ).
Có 3 loại Tham như sau:
– Tham tài vật: Tức là lòng tham về những thứ vật chất, tiền tài như nhà cửa, xe cộ, đất đai…
– Tham sắc dục: Đây là lòng tham về “thân” như tham sắc đẹp, ham muốn thân thể…
– Tham danh vọng: Là lòng tham về quyền lực, danh vị hay sự nổi tiếng và chỗ đứng trong xã hội…
Bản chất của lòng tham là sinh ra và được lớn dần lên theo năm tháng. Vì vậy mà người đời mới có câu “Lòng tham không đáy”.
Sân nghĩa là gì?
Sân – sự nóng giận ngoài tầm kiểm soát
Sân chính là sự giận dữ vượt ngoài tầm kiểm soát, là sự nóng giận hay suy nghĩ ghi thù, hận khi mà không được vừa lòng, hợp ý với những việc làm hay lời nói của người khác đối với mình.
Nếu như khởi nguồn của Tham là từ nhu cầu, mong muốn thì Sân lại bắt nguồn từ lòng yêu thích “cái ta, cái tôi”. Khi người khác có lời nói hay hành động liên quan trực tiếp tới “cái ta” hoặc “cái ta thích” nhưng lại không phải là mong muốn và ý thích của ta thì ta sẽ sinh ra giận giữ, bất bình và đồng thời sinh lòng oán ghét.
Ví dụ: Trong một câu chuyện, nếu như người ta chê bai một ai đó không phải là ta thì ta sẽ không giận dữ, khó chịu tức là “vô sân”. Tuy nhiên nếu ai đó khiển trách, bình phẩm về ta hoặc người nhà thì ta lúc này sẽ không vui, khó chịu, tức giận.
Sân – giận dữ, nóng giận không chỉ tổn hại tới tim mạch mà nó còn làm tâm trí của chúng ta u mê, bất ngộ, không tỉnh táo để có thể phân biệt được đúng – sai, phải trái, nên hay không nên làm gì, dễ sinh ra lòng oán thù với người khác từ đó gieo nghiệp ác.
Si nghĩa là gì?
Si – sự ngu dốt, suy nghĩ hạn hẹp
Si chính là sự ngu dốt, tầm nhìn hạn hẹp, đầu óc thiếu minh mẫn, suy nghĩ và hành động gần như là hoàn toàn bằng cảm tính, không dùng lý tính, không phân biệt được đúng sai, phải trái, thiệt hơn. Bên cạnh đó còn rất bảo thủ, cố chấp và lạc hậu trong suy nghĩ.
Si được biểu hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau từ tâm tưởng, hành động của bản thân cho đến cách nhìn, cách nghĩ về người khác, thế gian.
Si được chia thành 3 loại, cụ thể như sau:
– Mất đi khả năng nhận biết – thấu hiểu các đạo lý làm người, đạo đức cũng như các quy chuẩn chung của xã hội.
– Mất đi khả năng nhận biết về bản chất của mọi chuyện là tốt hay xấu, là đúng hay sai, là phù hợp hay chưa phù hợp.
– Mất đi khả năng tự soi xét, nhận diện về tâm, trí và thân của chính bản thân mình. Nói một cách khác là chỉ biết đến mình và trong tâm thức luôn cho mình là nhất.
Trong Phật giáo thì Sân – Si thường đi kèm với Tham. Lòng tham, sự đố kị cũng chính là khởi nguồn cho những bản tính xấu xa của con người. Từ đó sẽ nảy sinh các suy nghĩ, hành động không tốt để rồi gieo nghiệp ác.
Vì sao cần buông bỏ Tham Sân Si?
Buông bỏ Tham Sân Si để có lẽ sống đẹp
Con người chúng ta sống giữa nhân sinh đều phải thuận theo luân hồi nghiệp báo, tránh không được. Tuy nhiên tự bản thân chúng ta có thể xây dựng những nghiệp duyên tốt đẹp cho mình.
Muốn thiện thì trước hết chúng ta phải hết tham. Muốn phúc thì trước tiên phải biết đủ, không sân, không si. “Vô sở cầu nhi tự đắc” thì đó mới thực sự là đại trí huệ của đời người.
Tiền của trên đời, cố kiếm thật nhiều rồi chết đi cũng không thể mang theo được. Tiền tài danh vọng, mất rồi thì tất cả cũng chỉ là hư vô. Đời người là hữu hạn, nhân sinh là vô hạn vậy cớ gì mà chúng ta mãi tham lam để tự chuốc lấy đau khổ cho bản thân mình.
Những lời Phật dạy về sân si và lòng tham đã nhắc nhở chúng sanh rằng: Tham, Sân, Si chính là thuốc độc giết chết nhân cách của con người. Vì thế mà chúng ta cần phải biết chế ngự nó để hướng tới những lẽ sống đẹp.
Cách chế ngự Tham Sân Si là gì?
Chế ngự Tham Sân Si của bản thân
– Bạn cần phải hiểu được rằng Tham Sân Si chính là một cảm xúc tiêu cực. Nó gây ra rất nhiều ảnh hưởng tiêu cực tới bản thân của bạn cũng như mọi người xung quanh nên cần phải tránh được Tam độc này.
– Mỗi người chúng ta phải thật tỉnh táo để có thể nhận biết được những điều đúng sai. Xã hội hiện nay đang ngày càng phát triển và điều này dễ khiến cho con người chúng ta bị chính lòng tham sân si che mờ đi lý trí. Họ dễ dàng tin vào những điều hư ảo, không có thật mà làm ra những điều sai trái.
– Khi đã nhận ra được bản thân mình đang có lòng tham thì cần phải chế ngự nó ngay lập tức. Bản thân chúng ta cần phải biết được rằng những việc làm đó là sai trái và không được làm điều này. Nếu như bạn có thể chế ngự được lòng tham này thì chứng tỏ bạn là một con người chính trực. Còn đối với những ai khó có thể chế ngự được những điều đó thì bạn sẽ trở thành một con người tham lam. Lúc này bạn sẽ mất đi mọi thứ liên quan tới nhân cách của chính bản thân mình.
– Con người cần phải có trí thức thì mới có thể nhận biết được những điều đúng sai hay sự ngu dốt mà bản thân đang vướng phải… Khi nhận ra được những điều này thì bạn mới làm được những việc chính đáng. Đồng thời tránh được các điều tai hại và mang tới lợi ích cho bản thân cũng như những người ở xung quanh.
– Học cách tôn trọng người khác cũng chính là tôn trọng chính mình. Bản thân không nên có suy nghĩ đứng núi này trông núi nọ mà thay vào đó cần phải có cái nhìn đa chiều. Bạn không nên chỉ nhìn vào một điểm tốt hoặc điểm xấu của sự vật, sự việc hay những người xung quanh.
– Bạn chỉ nên quan tâm tới công việc của mình chứ không nên so sánh thành quả mà bản thân đạt được với người khác quá nhiều. Đồng thời, hãy nhìn nhận lại cả quá trình mà bản thân thực hiện và luôn tôn trọng về sự cố gắng cũng như những gì mà bản thân đã làm được.
Như vậy bạn đã hiểu được Tham Sân Si là gì rồi đúng không nào? Tham Sân Si vốn không phải bản chất của con người nên chúng ta hoàn toàn có thể diệt trừ nó. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có thể nhìn nhận lại bản thân mình và từ đó sống tốt đẹp hơn.
