Hóa thạch là di tích của sinh vật để lại trong lớp vỏ của Trái Đất, là bằng chứng về đời sống động thực vật trong quá khứ. Vậy, hóa thạch là gì? Ý nghĩa và quá trình hình thành của hóa thạch ra sao? Cùng tham khảo những thông tin chi tiết về hóa thạch trong bài viết dưới đây nhé!
Hóa thạch là gì?
Hóa thạch có từ thời tiền sử và được hình thành rất chậm do quá trình địa chất tạo nên. Đây chính là những bằng chứng về đời sống của các loài động thực vật đã từng tồn tại và sinh sống trong quá khứ và được bảo tồn trong lớp đất đá hay vật liệu của lớp vỏ ngoài của Trái Đất.
Hóa thạch là những bằng chứng về sự tồn tại của các sinh vật trên Trái Đất
Trên thực tế, có nhiều người cho rằng hóa thạch sẽ tồn tại nguyên trạng thái cơ thể của động thực vật. Tuy nhiên, hầu hết các chất hữu cơ trên cơ thể sinh vật sẽ biến mất, nếu còn chỉ tồn tại một phần nhỏ. Sau một khoảng thời gian thì xác của sinh vật sẽ phân hủy và chỉ còn xót lại phần cứng, tồn tại theo thời gian như xương, cành cây….nằm sâu bên trong lớp trầm tích, biến thành đá sau khi trải qua quá trình hóa thạch.
Mặc dù những vật chất hữu cơ trên cơ thể các sinh vật không còn tồn tại như hình thái kết cấu ban đầu, nhưng những dấu vết động, thực vật hoạt động ở thời kỳ đó vẫn còn nguyên. Nhờ đó, các nhà nghiên cứu có thể mô phỏng lại dễ dàng hình dáng của các loài động vật thời tiền sử như khủng long.
Xem thêm:
- Quặng boxit là gì? Thành phần, công thức, ứng dụng của quặng boxit
- Apatit là gì? Công thức, trữ lượng, ứng dụng của quặng Apatit
- Đất hiếm là gì? Trữ lượng các mỏ đất hiếm ở Việt Nam
- Beri là kim loại hay phi kim? Tính chất, điều chế, ứng dụng cụ thể
Các dạng hóa thạch
Hoá thạch có rất nhiều loại, người ta thường chia chúng thành các dạng khác nhau như:
- Dạng hoá đá
- Dạng không hóa đá (thường xuất hiện trong hóa thạch của hổ phách)
- Dạng tươi nguyên (hóa thạch nằm trong băng)
- Dạng phấn hoa
Tuy vậy, dựa vào loại hóa thạch nên người ta cũng chia chúng thành 2 loại:
- Loại có nguồn gốc từ xác chết
- Loại hóa thạch không có nguồn gốc từ xác chết
Vai trò của hóa thạch là gì?
Hóa thạch có vai trò quan trọng, thông qua hóa thạch các nhà nghiên cứu có thể biết được đó là loài sinh vật nào, sinh sống từ năm bao nhiêu, sống cùng với loài nào trong thời gian đó. Từ đó, con người có thể khám phá được lịch sử hình thành Trái Đất cũng như biết rõ được con người trong quá khứ đến từ đâu.
Nhờ vào hóa thạch các nhà nghiên cứu tìm ra được lịch sử loài người
Ví dụ, số lượng hóa thạch tảo thời điểm nào đó tăng đột biến là do sự thay đổi về khí hậu. Hay hóa thạch phấn hoa sẽ tiết lộ thời điểm đó các loài thực vật có thời gian tăng trưởng ra sao.
Dựa vào hóa thạch, con người sẽ có được các manh mối về sự tiến hóa, so sánh được quá trình hình thành, tiến hóa của loài sinh vật nào đó. Chẳng hạn như xương chim hiện đại có một số điểm tương đồng với loài khủng long thời tiền sử từ đó có thể chứng minh rằng có một số loài khủng long đã tiến hóa thành chim. Hay so sánh hóa thạch của loài ngựa thời tiền sử và hiện đại để biết được mức độ tiến hóa của loài này.
Đối với con người, các hóa thạch dựa trên những dấu tích để lại sẽ thể hiện được đời sống của con người trong thời kỳ đó. Từ đó, chúng ta có thể biết được hình dáng của con người qua các thời kỳ dựa vào mẫu hóa thạch hộp sọ, đồng thời cũng biết được quá trình tiến hóa trong sinh hoạt của loài người đã phát triển ra sao.
Quá trình hình thành hóa thạch như thế nào?
Quá trình hóa thạch xảy ra trong hầu hết các trường hợp đó là loài động thực vật đó phải chết và được trầm tích bao phủ nhanh chóng. Những trầm tích này giúp cho cơ thể của các loài sinh vật tránh khỏi vi khuẩn, các yếu tố bên ngoài khiến hiện tượng phong hóa, xói mòn xảy ra. Nhờ đó, một số xác của động vật như xương sẽ chậm phân rã và có thể tồn tại trong hàng nghìn năm ở sâu bên dưới của lớp trầm tích.
Các lớp trầm tích trong thời gian này lại tiếp tục xâm nhập vào sâu bên trong các lớp xương và cuối cùng trầm tích còn sót lại sẽ trở nên cứng và rắn như đá, mang theo hình dạng của sinh vật được trầm tích bao phủ.
Quá trình hình thành trong tự nhiên của hóa thạch
Sau này, khi lớp đá cứng đã hình thành, nước sẽ thấm vào đá, những phần còn lại của vật thể trong đá dần được rửa trôi. Do lớp bao phủ bằng đá cứng, rắn nên những khoảng trống đó không còn vật thể sẽ không bị sụp xuống khi nước xâm nhập và phân hủy. Các khoảng trống bên trong đá đó gọi là hóa thạch với hình dáng tự nhiên của động thực vật.
Tuy những vật liệu hữu cơ của sinh vật ở các thời kỳ đó không còn tồn tại nhưng bản sao của chúng đã được tồn tại dưới dạng hóa thạch dưới sự biến hóa của tự nhiên. Chỉ có tự nhiên mới có thể tạo nên hóa thạch và đó chính là quá trình hình thành nên chúng.
Thực vật hóa thạch – cây lá kim
Ngoài động vật thì các loài thực vật cũng có thể hóa thạch. Ví dụ như gỗ hóa đá đó là khi chúng rơi xuống sông, cây gỗ bị chôn vùi bên trong lớp bùn, tro và những vật liệu khác. Đặc biệt là những khoáng chất như SiO2 (silica) thường cớ bên trong tro núi lửa sẽ thấm vào thân cây gỗ đó khiến các thế bào nhỏ trong thân cây được lấp đầy. Điều này khiến cho các thành phần trong cây gỗ bị biến đổi và chuyển thành đá nhưng cấu trúc ban đầu của nó vẫn được giữ nguyên. Bên cạnh đó, những khoáng chất đa dạng trong thân cây gỗ được hình thành nên chúng tạo ra những màu sắc đa dạng và sống động.
Một vài trường hợp, hóa thạch được bảo quản khi động vật bị sa lầy vào trong hố nhựa đường (như trường hợp ở hố La Brea gần Los Angeles, California); hay hóa thạch bằng cách đóng băng (như ở Siberia và Alaska có voi ma mút).
Bên cạnh động thực vật hóa thạch, các nghiên cứu khảo cổ sinh vật học còm tìm thấy đường mòn, dấu chân hóa thạch bao gồm cả coprolite – phân động vật hóa thạch. Những hóa thạch này là bằng chứng cho cách sống, cách di chuyển của loài động vật ở thời tiền sử hay kỷ băng hà. Qua đó giúp các nhà khoa học có thể nghiên cứu và giải mã được nguồn gốc cũng như quá trình hình thành, phát triển của các loài sinh vật.
Điều kiện để hình thành hóa thạch là gì?
Sinh vật cần có các bộ phận cứng, khó phân hủy
Để có thể hình thành hóa thạch thì sinh vật cần phải có xương, răng, gỗ…khó phân hủy. Đôi khi, các loài sinh vật thân mềm như côn trùng, sứa hay côn trùng cũng có thể hình thành nên hóa thạch nếu có điều kiện thích hợp. Ví dụ như chúng được bao phủ hoàn toàn bởi trầm tích thì có thể tạo thành hóa thạch.
Cơ thể sinh vật phải còn nguyên vẹn
Cơ thể sinh vật cần phải nguyên vẹn bởi nếu chúng bị nghiền nát hoặc không còn nguyên vẹn thì việc hình thành hóa thạch gần như không thể thực hiện được.
Cơ thể khi chết phải còn nguyên vẹn thì mới có thể hình thành hóa thạch
Sinh vật được chôn vùi trong lớp địa chất
Khi chết, sinh vật cần phải được chôn sâu bên dưới lòng địa chất mới có thể chống lại những môi trường khắc nghiệt, tránh được quá trình phân rã. Hầu hết, những sinh vật sống ở dưới biển thường dễ hình thành hóa thạch hơn.
Bởi sau khi chết, xác của chúng sẽ chìm sâu dưới đáy biển, bị lấp đi bởi các lớp cát dày, sau nhiều niên đại sẽ trở thành các đá phiến (schist) hoặc đá vôi (limestone). Khi đó, xác của sinh vật sẽ không bị tổn hại bởi các vật liệu trầm tích (sediment) nhỏ gây ra.
Hy vọng sau khi tham khảo bài viết này bạn đã hiểu được hóa thạch là gì và cũng như ý nghĩa và quá trình phát triển của chúng. Hãy thường xuyên truy cập vào website chuthapdoquangninh.org.vn để không bỏ lỡ những bài viết khoa học thú vị khác nhé!
