Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền là câu tục ngữ về kinh nghiệm của dân gian trong lĩnh vực lao động sản xuất. Vậy người xưa muốn nói gì qua câu tục ngữ này? Bài viết sau đây sẽ giải thích rõ hơn về ý nghĩa của câu tục ngữ trên, tham khảo ngay nhé.
“Nhất canh trì nhị canh viên tam canh điền” là gì?
Nhất canh trì nhị canh viên tam canh điền là câu tục ngữ được ông cha ta đúc kết từ những kinh nghiệm trong lĩnh vực nông nghiệp. Câu tục ngữ này có sử dụng yếu tố Hán Việt; cho nên để hiểu rõ ý nghĩa của câu nói này, chúng ta sẽ đi phân tích rõ từng cụm từ cụ thể.
Nhất canh trì, nhì canh viên, tam canh điền là câu tục ngữ dân gian Việt Nam
Theo đó:
– Canh trì có nghĩa là canh tác trên ao hồ, phát triển các nghề liên quan đến ao hồ: chăn bèo, nuôi cá, nuôi tôm,…
– Canh viên nghĩa là canh tác ở vườn tược, đó là lên nương làm rẫy, trồng cây ăn quả, trồng rau…
– Cụm từ này mang nghĩa là canh tác trên đồng ruộng.
– Nhất, nhị, tam nghĩa lần lượt là thứ nhất, thứ hai, thứ ba
Như vậy câu “Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền” có nghĩa là: Thứ nhất làm ao, thứ hai làm vườn, thứ ba làm ruộng. Các thứ tự canh tác được sắp xếp theo thứ tự ưu tiên dựa theo kinh nghiệm của người xưa trong lao động sản xuất để nền nông nghiệp có thể vận hành hợp lý và bền vững .
Bên cạnh đó, Trì – Viên – Điền (Ao – Vườn – Ruộng) còn là những yếu tố rất quan trọng trong đời sống làm nông của mỗi nông dân, đó là 3 yếu tố giúp bổ trợ và phát triển trong nông nghiệp.
Nguồn gốc, ý nghĩa của “Nhất canh trì nhị canh viên tam canh điền”
Như chúng ta đã biết tục ngữ, thành ngữ của dân gian Việt Nam được truyền miệng qua nhiều thế hệ; là bài học kinh nghiệm quý báu để lại cho các thế hệ sau. Cho đến tận bây giờ nông nghiệp ở nước ta vẫn chiếm vai trò tương đối quan trọng trong hoạt động kinh tế. Khi đó, Trì – Viên – Điền là 3 đại diện trụ cột chính của ngành nông nghiệp là Nuôi cá – Trồng vườn – Làm ruộng.
Nguồn gốc câu tục ngữ được đúc kết từ kinh nghiệm trong lao động
Trong đó, “Trì” (nuôi cá) là một trong những “ngành hot” thời điểm đó. Bởi nuôi cá không tốn nhiều công sức, nhưng lại đem đến lợi nhuận lại cao hơn so với trồng trọt. Ngoài ra, người nông dân khi trồng trọt còn bị phụ thuộc vào mùa vụ. Trong khi nuôi cá là nhóm ngành “sinh sau đẻ muộn” nên người nông dân sẽ ít bị cạnh tranh hơn, dẫn đến lợi nhuận cao hơn.
“Viên” (trồng cây ăn quả) được xếp vào vị trí thứ hai trong 3 ngành. Sở dĩ ngành trồng cây ăn quả giúp người dân có thể thu hoạch theo mùa vụ, xen lẫn canh để tăng lợi nhuận cao hơn so với làm ruộng thông thường.
Sau cùng là “Canh điền” ra đời sớm nhất nhưng người nông dân sẽ phải bỏ ra khá nhiều công sức và bị phụ thuộc nhiều vào điều kiện khí hậu, thời tiết bên ngoài. Hơn nữa lợi nhuận mang lại không cao như canh trì và canh viên. Tuy vậy, canh điền vẫn là một nghề trụ cột quan trọng đối với nền nông nghiệp nước ta.
Bài học rút ra từ câu tục ngữ nhất canh trì nhị canh viên tam canh điền
Câu tục ngữ thực sự đã đúc kết từ kinh nghiệm quý báu của ông cha ta để lại từ ngàn đời nay. Đó là bài học về sự lao động, muốn lao động cũng cần phải chọn nghề để làm. Và cho đến bây giờ câu tục ngữ này vẫn chưa hết giá trị.
Cuộc sống càng ngày càng phát triển, chất lượng cuộc sống được nâng cao mọi mặt, đời sống cũng tiến bộ dần thì sự hội nhập của ngành nông nghiệp cũng phát triển theo.
Trong thời buổi hiện đại, sự xếp hạng trong câu tục ngữ “Nhất canh trì nhị canh viên tam canh điền” đã không còn đúng trong mọi trường hợp. Bởi khoa học công nghệ đã thay đổi canh tác theo truyền thống. Tuy nhiên, tiến bộ khoa học kỹ thuật sẽ bồi đắp thêm cho những kinh nghiệm của ông cha ta trở nên có giá trị hơn rất nhiều.
Những câu ca dao tục ngữ đúc kết về kinh nghiệm nông nghiệp
Trong thời đại khoa học kỹ thuật thì nghề nông đang ngày càng được áp dụng nhiều công nghệ tiên tiến. Tuy nhiên, những câu ca dao, tục ngữ về kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp vẫn còn mang nhiều giá trị ý nghĩa. Ngoài câu “Nhất canh trì nhị canh viên tam canh điền”, còn có rất nhiều câu tục ngữ có ý nghĩa tương tự được ông cha ta truyền lại như:
Câu ca dao, tục ngữ về kinh nghiệm sản xuất
– Nhất nước nhì phân tam cần tứ giống.
– Nhất thì, nhì thục.
– Thứ nhất cày nỏ, thứ nhì bỏ phân.
– Thứ nhất phân ngấu, thứ nhì trấu tươi.
– Được mùa lúa, úa mùa cau / Được mùa cau, đau mùa lúa.
– Đất thiếu trồng dừa, đất thừa trồng cau.
– Muốn giàu nuôi cá, muốn khá nuôi heo, muốn nghèo nuôi vịt.
– Tốt giống, tốt má, tốt mạ, tốt lúa.
– Hòn đất nỏ là một giỏ phân.
– Nhất sĩ nhì nông. Hết gạo chạy rông, nhất nông nhì sĩ.
– Lúa chiêm ăn nhánh. Lúa mùa ăn cây.
– ….
Trên đây là những thông tin về câu tục ngữ “Nhất canh trì nhị canh viên tam canh điền” là gì, nguồn gốc, ý nghĩa của câu tục ngữ này mà chúng tôi đã tổng hợp. Hy vọng bài viết đã mang lại cho bạn nhiều kiến thức và có góc nhìn thú vị về nông nghiệp nói riêng cũng như văn hóa dân gian Việt Nam nói chung.
