Ngoại lực cũng là yếu tố quan trọng gây ảnh hưởng đến cuộc sống của con người và các loài sinh vật trên trái đất. vậy ngoại lực là gì? Ngoại lực có nguồn gốc từ đâu? Tác động của ngoại lực lên Trái Đất như nào? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết về yếu tố này qua các thông tin trong bài viết nhé.
Ngoại lực là gì?
Trước khi tìm hiểu ngoại lực là gì, chúng ta cần phải hiểu rõ khái niệm lực là gì đã. Lực là bất kỳ ảnh hưởng nào làm cho một vật thể phải chịu sự thay đổi về hình dạng hoặc làm ảnh hưởng đến chuyển động hay hướng đi của vật thể đó.
Như vậy, ngoại lực chính là lực có nguồn gốc từ bên ngoài tác động lên trên bề mặt Trái Đất. Xu hướng tác động của ngoại lực là làm cho các dạng địa hình ở trên bề mặt Trái Đất bị biến đổi. Ngoại lực sẽ phá vỡ hoặc san bằng địa hình do nội lực tạo nên và tạo ra những dạng địa hình mới.
Ngoại lực tác động làm biến đổi hình dạng của đá
Ngoại lực có nguồn gốc từ đâu?
Nguồn năng lượng sinh ra ngoại lực chủ yếu là nguồn năng lượng từ bức xạ mặt trời. Bức xạ mặt trời có thể được thu nhận và biến thành các dạng năng lượng hữu ích khác như nhiệt và điện.
Bức xạ mặt trời là nguồn gốc sinh ra ngoại lực
Bức xạ mặt trời là nguồn năng lượng chính cung cấp cho các quá trình phong hóa, bóc mòn, vận chuyển, bồi tụ,… được diễn ra trên bề mặt của Trái Đất. Bên cạnh đó, bức xạ mặt trời còn chiếu sáng và sưởi ấm cho các hành tinh ở trong hệ mặt trời, bao gồm cả địa cầu sống của chúng ta.
Các tác nhân ngoại lực bao gồm yếu tố khí hậu (như nhiệt độ, gió, mưa,…), các dòng chảy (như nước chảy, nước ngầm, sóng biển, băng hà,…), sinh vật và nhiều tác nhân ngoại lực khác. Những tác nhân của ngoại lực này đều phải chịu tác động trực tiếp hay gián tiếp của bức xạ mặt trời làm chúng thay đổi và phát triển.
Tác động của ngoại lực lên Trái Đất
Sau khi đã hiểu rõ “Ngoại lực là gì? Ngoại lực có nguồn gốc từ đâu?” qua các thông tin bên trên, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về tác động của ngoại lực lên Trái Đất như nào nhé.
Quá trình ngoại lực làm cho bề mặt Trái Đất biến đổi gồm có phong hóa, bóc mòn, vận chuyển và bồi tụ. Mỗi quá trình sẽ có những đặc điểm và sự tác động lên bề mặt Trái Đất khác nhau.
Quá trình phong hóa
Quá trình phong hóa gồm phong hóa lí học, phong hóa hóa học và phong hóa sinh học. Cụ thể là:
Quá trình phong hóa gây biến dạng những viên đá
- Quá trình phong hoá lí học: Đây là quá trình phá huỷ đá thành các khối vụn với kích thước to, nhỏ khác nhau. Tuy nhiên điều này cũng không làm thay đổi về màu sắc, các thành phần khoáng hóa của đá. Nguyên nhân dẫn đến quá trình phong hóa này là vì có những sự thay đổi nhiệt độ hay đóng băng của nước hoặc cũng có thể là do những tác động trực tiếp của con người.
- Quá trình phong hoá hoá học: Đây là quá trình phá huỷ đá và khoáng vật thành các kích thước khác nhau. Đồng thời, quá trình này sẽ làm biến đổi về thành phần, tính chất hoá học của các loại đá và khoáng vật đó. Nguyên nhân gây ra quá trình này là vì có các tác động của chất khí, nước và các khoáng chất hoà tan được ở trong nước. Quá trình phong hóa này thường sẽ xảy ra nhiều ở những khu vực có khí hậu xích đạo, gió mùa ẩm và các dạng địa hình cacxtơ ở miền đá vôi.
- Quá trình phong hoá sinh học: Đây là quá trình mà đá và khoáng vật bị phá hủy dưới sự tác động của các sinh vật như vi khuẩn, nấm, rễ cây cùng nhiều loại sinh vật khác. Lúc này, đá và khoáng vật sẽ bị phá huỷ cả về mặt cơ giới lẫn hoá học. Nguyên nhân là do sự phát triển, tăng trưởng của rễ cây và sự bài tiết các chất của các sinh vật.
Như vậy, chúng ta có thể hiểu cơ bản quá trình phong hoá chính là quá trình phá hủy và làm biến đổi các loại đá, khoáng vật bởi tác động của sự thay đổi nhiệt độ, oxy, nước, khí CO2, các loại axit có trong tự nhiên và sinh vật.
Quá trình bóc mòn
Quá trình bóc mòn là quá trình mà các tác nhân ngoại lực (nước chảy, sóng biển, băng hà, gió,…) làm chuyển rời những sản phẩm phong hóa ra khỏi vị trí ban đầu.
Bóc mòn khiến viên đá bị biến dạng
Quá trình bóc mòn có rất nhiều hình thức khác nhau. Cụ thể như sau:
- Xâm thực: Hình thức bóc mòn này chủ yếu là do nước chảy tạo ra các khe rãnh, mương suối, thung lũng sông,… Xâm thực thường xảy ra ở những vùng có lượng mưa cường độ cao và thường xuyên.
- Mài mòn: Do sự tác động của nước biển tạo ra các dạng địa hình cụ thể như: vách biển, hàm ếch hay bậc thềm sóng vỗ.
- Thổi mòn: Là hình thức bóc mòn do gió thổi tạo ra các dạng địa hình thổi mòn như nấm đá, đá rỗ tổ ong, cổng đá và nhiều loại địa hình khác. Gió xói mòn thường xảy ra ở các khu vực có ít hoặc không có thảm thực vật, những nơi không có đủ lượng mưa để thực vật phát triển.
Quá trình vận chuyển
Vận chuyển là quá trình di chuyển các vật liệu từ nơi này đến nơi khác. Khoảng cách vận chuyển của nó còn phụ thuộc vào các yếu tố cơ bản như: Động năng của quá trình ngoại lực, trọng lượng và kích thước vật liệu, đặc điểm tự nhiên của mặt đệm.
Quá trình vận chuyển giúp đất cát được chuyển đến nơi khác bồi tụ
Hình thức của quá trình vận chuyển là các vật liệu nhỏ, nhẹ sẽ được cuốn đi nhờ động năng của ngoại lực. Vật liệu lớn và nặng sẽ lăn ở trên mặt đất dốc do chịu thêm tác động của trọng lực.
Quá trình bồi tụ
Bồi tụ là quá trình tích tụ (tích lũy) các vật liệu bị phá huỷ. Quá trình bồi tụ thường diễn ra rất phức tạp và phụ thuộc vào động năng của các nhân tố ngoại lực. Khi động năng giảm dần thì các vật liệu cũng tích tụ dần trên đường di chuyển của chúng, theo thứ tự kích thước và trọng lượng giảm. Nếu động năng giảm đột ngột thì tất cả các loại vật liệu sẽ đều tích tụ và phân lớp theo trọng lượng. Kết quả của quá trình bồi tụ là tạo nên các dạng địa hình bồi tụ.
Hy vọng bài viết này mang đến những thông tin hữu ích để các bạn có thể hiểu rõ hơn ngoại lực là gì? Ngoại lực có nguồn gốc từ đâu? Tác động của ngoại lực lên Trái Đất như nào? … Nếu các bạn có đóng góp hay thắc mắc gì về nội dung của bài viết, hãy bình luận bên dưới để chúng tôi giải đáp chi tiết nhé.
