Tôn giáo, tín ngưỡng được xem là một trong những khía cạnh tâm linh của con người. Thế nhưng, nếu hoạt động đó bị biến tướng sẽ dễ trở thành hành vi mê tín dị đoan, gây tác hại xấu đến đời sống và xã hội. Vậy mê tín dị đoan là gì? Nguyên nhân, tác hại và biểu hiện của mê tín dị đoan là gì? Cùng tìm hiểu chi tiết hơn trong nội dung thông tin dưới đây.
Mê tín dị đoan là gì?
Mê tín dị đoan được hiểu là có niềm tin mãnh liệt, mù quáng vào những điều mơ hồ, phù phiếm, không có thật, không có căn cứ để chứng minh và đi ngược với quy luật của tự nhiên. Mê tín dị đoan bao gồm những hành vi tin xin xăm bói quẻ, tin số mạng sang hèn, tin thầy bùa thầy chú, tin cầu cúng để tai qua nạn khỏi…
Mê tín dị đoan là hành vi tin vào những thứ mơ hồ, không có thật
Mê tín dị đoan có mức độ và phạm vi ảnh hưởng tùy theo từng nền văn hóa, từng dân tộc, từng quốc gia khác nhau. Tùy theo từng quan niệm về mê tín dị đoan sẽ có những tư tưởng, nhận định riêng của mỗi người, mỗi cộng đồng. Có thể những phong tục tập quán truyền thống ở nơi này là mê tín dị đoan nhưng ở nơi khác thì không và ngược lại.
Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phân biệt được mê tín dị đoan với niềm tin tôn giáo hay tín ngưỡng văn hóa. Đây là các khái niệm hoàn toàn khác nhau và không nên đánh đồng làm một.
Theo đó, niềm tin về tôn giáo là một niềm tin thiêng liêng, một dạng nhận thức đặc biệt của con người. Bản chất của tôn giáo là làm cho đời sống tinh thần của con người trở nên phong phú. Các giáo lý tôn giáo sẽ luôn hướng con người đến những điều thiện lành, tránh điều ác, không phủ nhận, xóa bỏ hết các văn hóa truyền thống của mỗi dân tộc.
Còn tín ngưỡng văn hóa được thể hiện qua niềm tin của con người với các hoạt động lễ nghi như thờ cúng tổ tiên gắn liền với phong tục tập quán của dân tộc, đại diện cho các giá trị về văn hóa, lịch sử, đạo đức xã hội, mang đến sự bình an về tinh thần cho mỗi người và mỗi cộng đồng.
Như vậy có thể thấy, tín ngưỡng văn hóa và niềm tin tôn giáo đều mang đến các giá trị tốt đẹp, còn mê tín dị đoan là biểu hiện của sự sai lệch, mù quáng và cố chấp về niềm tin của mỗi người.
Xem thêm:
- Hủ tục là gì cho ví dụ? Một số hủ tục cần loại bỏ ở Việt Nam
- Tệ nạn xã hội là gì? Cách phòng chống tệ nạn xã hội
- Đa nghi là gì? Người đa nghi là người như thế nào?
- Cực đoan là gì? Nhận diện người có tính cách, thái độ cực đoan
- Oan gia trái chủ là gì? Cách hóa giải oan gia trái chủ tại nhà
Nguyên nhân gây nên hiện tượng mê tín dị đoan
Theo các nhà nghiên cứu, nguồn gốc của sự mê tín dị đoan đó là sự thiếu kiểm soát của con người. Bởi trong những hoàn cảnh bị coi là bất an, con người luôn muốn có thể kiểm soát được tốt nhất. Cho nên khi gặp chuyện quan trọng nhưng không thể giải thích, không chắc chắn được thì mê tín dị đoan sẽ được sử dụng để lấp vào thay thế cho sự sợ hãi, làm con người cảm thấy an tâm hơn.
Nguyên nhân mê tín dị đoan
Mê tín dị đoan là sản phẩm của thời kỳ nhận thức về xã hội, về thế giới khi con người ở trình độ thấp. Vậy nên mê tín dị đoan có mặt trong mọi nền văn hóa nhưng chỉ khác biệt ở chỗ cách nhận thức của con người điều khiển bản thân ở mức độ như thế nào mà thôi.
Bởi tập tục, niềm tin từ thời xưa khi đó có thể là đúng mực, là truyền thống tốt đẹp. Tuy nhiên, về sau đã bị một số người biến tướng thành mê tín dị đoan.
Các hình thức biểu hiện mê tín dị đoan ở Việt Nam
Mê tín dị đoan được biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau nhưng nhìn chung đều là hoạt động trái với giá trị đạo đức, với thuần phong mỹ tục của xã hội. Dưới đây là một số biểu hiện mê tín dị đoan vẫn còn đang tồn tại ở Việt Nam:
- Các hình thức biểu hiện qua cúng tế, lễ bái, cầu xin: Cúng sao giải hạn, cúng cô hồn, cầu tự, cầu duyên, xin tài lộc, gia đạo, xin xăm, xin số, những hành vi hiến tế, dày vò thể xác,…
- Các hình thức xem tướng, bói toán: Bói chỉ tay, bói quả trầu, bói mai rùa, bói hình người, bói bài, bói chân gà đầu năm, bói theo chữ viết, chữ ký, xem lá số tử vi,…
Xem bói toán
- Các hình thức bài trừ bệnh tật bằng ma thuật: Yểm bùa, trừ tà ma, đồng bóng,…
- Các hình thức kiêng cữ phản khoa học: Kiêng phụ nữ có bầu xông đất đầu năm, hay đi đám ma, kiêng khởi đầu công việc vào ngày 13, kiêng mèo hoang vào nhà; kiêng tặng mực đầu năm…
Tác hại của mê tín dị đoan
Mê tín dị đoan gây ảnh hưởng không chỉ đến cá nhân, gia đình mà còn tác động đến mọi mặt như đời sống, chính trị, kinh tế, của toàn xã hội. Tác hại của mê tín dị đoan đó là:
Tác hại về mặt tư tưởng
Khi các hoạt động mê tín dị đoan phát triển sẽ từng bước xâm hại và phủ nhận những niềm tin khoa học. Niềm tin con người khi đó sẽ được đặt vào một thế giới siêu nhiên, bị ma quỷ hay thần tiên chi phối nên con người sẽ sống trong sự sợ hãi, hoang mang.
Tác hại của mê tín dị đoan làm ảnh hưởng đến tư tưởng của mỗi người
Niềm tin mù quáng đó sẽ dần thay thế cho những niềm tin khác, ngay cả niềm tin vào bản thân cũng sụp đổ. Điều này là trái với quy luật của tự nhiên, xã hội, khiến xã hội mất đi động lực để phát triển và ý chí của con người cũng sẽ bị đẩy lùi bởi những thế lực siêu nhiên.
Tác hại đối với nội bộ chính trị
Khi mê tín dị đoan phát triển thâm nhập vào tư tưởng các cán bộ, đảng viên làm cho họ mất đi ý chí, lập trường. Thay vào đó lại đặt niềm tin vào sự che chở, ban ơn của thần linh. Điều này dẫn đến vai trò tiên phong mẫu mực của cán bộ, đảng viên cũng dần bị xóa bỏ. Từ đó, họ không thể chuyên tâm vào công tác bởi thời gian đó dành cho việc nghiên cứu và những điều thần bí.
Khi đầu óc luôn nghĩ đến mê tín dị đoan thì công tác tuyển dụng nhân sự cũng phải hợp mệnh, hợp căn. Thay vì lựa chọn những người có năng lực lại lựa chọn những đồng nghiệp tương sinh và tránh xa người tương khắc. Đây là một trong các lý do khiến mất đoàn kết nội bộ, chia rẽ bè phái, làm giảm uy tín lãnh đạo, hạn chế năng lực quản lý của nhà nước.
Tác hại trong lĩnh vực kinh tế
Mê tín dị đoan khiến cho con người mất đi động lực để phát triển kinh doanh, sản xuất. Thay vào đó các doanh nghiệp sẽ mất thời gian để chọn ngày, giờ hoàng đạo để ký kết hợp đồng, phân biệt đối xử với các đối tác dựa trên nguyên lý âm dương vận mệnh.
Hay đối với những nơi sản xuất nông nghiệp cũng rơi vào tình trạng phải trì hoãn ngày giờ thu hoạch để chọn ngày đẹp. Điều này làm tổn hại đến kinh tế của người nông dân và còn gây thất thoát cho nhà nước.
Tác hại đời sống người dân
Những hoạt động cầu xin, cúng tế, đốt tiền bạc, vàng mã… vừa gây tốn kém, lại ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường.
Mê tín dị đoan còn gây ảnh hưởng đến thể xác, tinh thần, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng, khi người mang bệnh nhưng tin tưởng vào năng lực cúng bái của các thầy bói. Hay cặp đôi yêu nhau mà phải chia tay vì gia đình ngăn cấm khi thầy phán không hợp căn, khắc mệnh…
Làm suy giảm tính nhân đạo của con người, khiến họ trở nên nhỏ nhen, ích kỷ
Bởi những quan niệm mê tín dị đoan lên ngôi nên tính nhân đạo bị loại bỏ, dẫn đến những sự hiềm khích, nghi kỵ. Sự hẹp hòi, ích kỷ, độc ác lan rộng trong mỗi cộng đồng, cá nhân. Niềm tin mù quáng vào những chuyện hoang đường, thái độ bất chấp, khước từ mọi lời khuyên ngăn, chỉ một lòng thành tâm trong việc cúng bái, van lạy tứ phương.
Quy định về chống mê tín dị đoan ở Việt Nam
Trước khi nói về những quy định, chế tài xử lý của pháp luật, chúng ta cần phải nâng cao hành vi nhận thức của mỗi người dân về vấn đề chung của xã hội. Mặc dù ranh giới giữa mê tín và tín ngưỡng tôn giáo khá mong manh, cho nên mỗi người cần phải tỉnh táo để có đủ kiến thức phân biệt giữa mê tín và tín ngưỡng.
Cùng nhau tuyên truyền và bài trừ tệ nạn mê tín dị đoan là trách nhiệm chung của mỗi người để giữ gìn những nét truyền thống và có môi trường lành mạnh cho thế hệ sau của chúng ta.
Bên cạnh đó, cần phải nâng cao trình độ dân trí, đời sống tinh thần chất lượng cuộc sống, cũng là cách để triệt bỏ con đường hoạt động của những tệ nạn mê tín dị đoan.
Nhiều quy định được đưa ra để xử lý hành vi mê tín dị đoan
Tại điều 320 Bộ luật Hình sự năm 2015 pháp luật Việt Nam đã có các chế tài xử lý đối với những hành vi mê tín dị đoan đó là:
1. Người nào dùng bói toán, đồng bóng hoặc các hình thức mê tín, dị đoan khác đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Làm chết người;
b) Thu lợi bất chính 200.000.000 đồng trở lên;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
Như vậy với những thông tin trong bài viết về mê tín dị đoan là gì, các nguyên nhân, biểu hiện và tác hại của mê tín dị đoan trong bài viết hy vọng đã giải đáp cho bạn. Mong rằng sau khi đọc xong bài viết trên đây mỗi người chúng ta sẽ có thể hiểu và nhận thức, thực hiện các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo sao cho phù hợp với văn hóa và quy định của nhà nước.
