Hạt bo bo từng là nỗi ám ảnh của người dân Việt Nam thời bao cấp. Nhưng trên thực tế, đây thực sự là loại thực phẩm bổ dưỡng tốt cho sức khỏe. Bài viết dưới đây chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hạt bo bo là gì cũng như công dụng và cách sử dụng loại hạt này.
Hạt bo bo là gì?
Đặc điểm của hạt bo bo
Hạt bo bo tiếng Anh là gì? Tên khoa học của bo bo là Coix lacryma-jobi, hay còn được gọi là ý dĩ hoặc cườm thảo. Đây là một loài cây thân thảo, được trồng chủ yếu để lấy hạt, có nguồn gốc từ khu vực Đông Á và bán đảo Malaysia.
Hình ảnh cây bo bo (ý dĩ).
Hạt bo bo khi chín mang đặc điểm: vỏ cứng, có màu trắng trân châu, hình tròn hoặc hình bầu dục, dài khoảng từ 0,5 – 0,65cm. Bên trong hạt bo bo có phần bột màu trắng, không mùi và có vị ngọt.
Sau khi thu hoạch xong, hạt bo bo được dùng như một loại ngũ cốc hoặc làm nguyên liệu cho các thang thuốc nam, thuốc trị tiêu chảy, viêm ruột,…. Bên cạnh đó, một số loại hạt bo bo còn được sử dụng để kết chuỗi hạt, làm vật dụng trang trí cho nhà cửa.
Các loại hạt bo bo
Hiện nay, tại Việt Nam người ta tìm thấy có 3 loại hạt bo bo. Bao gồm:
– Bo bo tẻ (C. lacryma-jobi var. stenocarpa): Là loại hạt tẻ, có kích thước lớn, màu trắng; được trồng chủ yếu để làm thức ăn, thức uống và cả rượu.
Bo bo tẻ (C. lacryma-jobi var. stenocarpa).
– Bo bo nếp (C. lacryma-jobi var. ma-yuen): So với hạt bo bo tẻ thì bo bo nếp to hạt, thơm và chắc mẩy hơn. Bởi vậy, bo bo nếp được xếp vào danh sách những loại nông sản quý. Loại thực phẩm này còn được dùng để nấu cháo, chè, sữa hay làm ngũ cốc.
Bo bo nếp (C. lacryma-jobi var. ma-yuen).
– Bo bo cườm (C. lacryma-jobi var. puellarum): Là loại hạt bo bo có kích thước nhỏ và rất cứng nên không thể ăn được. Bo bo cườm chỉ được dùng để làm chuỗi hạt hay mành che cửa,….
Bo bo cườm (C. lacryma-jobi var. puellarum).
Hạt bo bo có tác dụng gì?
Theo y học cổ truyền
Hạt bo bo được giới thiệu trong nhiều cuốn y thư cổ như là: Bản Thảo Hối Ngôn, Bản Kinh, Bản Thảo Kinh Tập Sơ, Thực Liệu Bản Thảo, Biệt Lục, Bản Thảo Cương Mục, Lôi Công Bào Chế Dược Tính Giải,….
Những sách thuốc cổ này đã chỉ ra rằng, hạt bo bo là vị thuốc hơi hàn, có vị ngọt, không độc, lợi về tỳ, vị, phế và đại tràng. Nó có khả năng kiện tỳ, thẩm thấp, thanh nhiệt, trị tiêu chảy, trừ tê, tẩy mủ. Đồng thời, nó còn hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh như là: tiểu tiện khó, chứng phù nề, tê thấp, cước khí, tỳ hư, co gân.
Hạt bo bo trở thành vị thuốc có vai trò tích cực trong hỗ trợ điều trị ung thư phổi, ung thư cổ tử cung cùng nhiều chứng bệnh mãn tính nguy hiểm khác.
Hạt bo bo có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
Theo y học hiện đại
Nhiều nghiên cứu y học hiện đại đã chứng minh những công dụng tuyệt vời của hạt bo bo cho sức khỏe người dùng. Theo đó, hạt bo bo có chứa nhiều hợp chất hữu ích như là: mỡ bo bo, dầu bo bo, kích thích tố ngũ cốc, Vitamin B, chất béo, chất albumin,….
Những hợp chất hữu ích này có thể giảm đau, trấn tĩnh, thanh nhiệt, giúp tăng cường chức năng miễn dịch cho cơ thể và giảm lượng canxi trong huyết thanh, giảm lượng đường trong máu. Đồng thời, nó cũng ức chế sự phát triển của các tế bào u ác tính. Ngoài ra, nhân hạt bo bo còn có nhiều công dụng cho sức khỏe như:
– Hạt bo bo chứa lượng lớn tinh bột, chất béo và protid giúp lợi tiểu, hỗ trợ điều trị chứng tả lỵ, chữa bệnh phong thấp, co gân lâu năm.
– Bo bo là vị thuốc có khả năng hỗ trợ điều trị rối loạn nội tiết tố thông qua việc giảm progesterone và testosterone trong cơ thể. Vì vậy, nữ giới thường xuyên bị đau bụng kinh có thể sử dụng hạt bo bo trong các món ăn để giảm đau, giúp chu kỳ kinh nguyệt được đều đặn và nhẹ nhàng.
– Hạt bo bo rất giàu dưỡng chất nên giúp người dùng no lâu, kiểm soát được cơn thèm ăn hiệu quả. Bởi vậy, những người béo phì có thể thiết lập chế độ ăn uống có thêm hạt bo bo để giảm cân an toàn.
– Hạt bo bo cũng thường xuyên được dùng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nhất là khi trẻ sơ sinh bị đái dắt, đái ít hay nước tiểu nóng,….
Cách dùng hạt bo bo như thế nào?
Như vừa chia sẻ ở trên, hạt bo bo được sử dụng làm thực phẩm và dược phẩm. Tức là bạn có thể trộn hạt bo bo cùng gạo để nấu thành cơm hay cho hạt cho bo bo vào nấu cháo hoặc cho vào ấm để sắc thuốc uống. Tùy vào mục đích hướng tới mà bạn có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với nhiều loại dược liệu khác để gia tăng hiệu quả.
Tuy nhiên, để sử dụng hạt bo bo, trước tiên bạn buộc phải tách bỏ lớp vỏ cứng bên ngoài và dùng đúng theo liều lượng khuyến cáo là từ 12-80g/ngày (hoặc có thể 100-150g/ngày đối với trường hợp đặc biệt). Tuyệt đối không quá lạm dụng bởi có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn, nhất là tình trạng thừa dưỡng chất.
Dưới đây là món ăn, bài thuốc từ hạt bo bo mà các bạn có thể áp dụng tại nhà:
Hỗ trợ điều trị tiểu đường, đái dắt, tiểu tiện sẻn, đái ra máu
Nếu đang bị tiểu đường, ăn uống kém, cơ thể phù nề, phong thấp đau, đái ra máu, bạn có thể nấu cháo hạt bo bo theo công thức: 30g hạt bo bo, 50g gạo tẻ. Cho cả 2 vào nồi và nấu thành cháo. Chia cháo thành nhiều bữa nhỏ trong ngày.
Cháo bo bo.
Trong trường hợp người bệnh bị ho suyễn có đờm, đái dắt hoặc thậm chí là ung thư thực quản, ung thư dạ dày thì có thể nấu canh từ hạt bo bo. Công thức: 100g hạt bo bo, 12g bạch quả. Rửa sạch cả 2 và đun cùng với lượng nước vừa phải cho tới khi chín, cho thêm chút đường phèn khi ăn cho vừa miệng.
Nếu bị tiểu tiện sẻn, nước tiểu vàng, bụng trướng nước, bàng quang thấp nhiệt hay rôm sảy, bạn có thể lấy 100g nhân hạt bo bo nấu cùng 500g bí đao với lượng nước vừa đủ, thêm đường và gia vị cho vừa miệng. Ngày nấu một lần để dùng hoặc cách ngày nấu một lần. Kiên trì sử dụng để cảm nhận được hiệu quả.
Hỗ trợ điều trị bệnh phổi, ung thư phổi
Hạt bo bo có thể giúp ngăn chặn sự phát triển của các khối u ác tính, trong đó có ung thư phổi. Do đó, người mắc bệnh ung thư phổi có thể sắc thuốc hỗ trợ điều trị theo công thức: hạt bo bo, bạch hoa xà thiệt thảo, rễ cỏ tranh (mỗi vị 30g); quất hồng bì, thất diệp nhất chi hoa, hạ khô thảo (mỗi vị 15g); sinh địa, huyền sâm (mỗi vị 12g). Cho tất cả vào nồi và sắc uống trong ngày.
Trường hợp mắc bệnh phổi hoặc có nguy cơ cao mắc bệnh phổi thì có thể dùng hạt bo bo để làm món ăn trị liệu. Những hợp chất hữu ích trong hạt bo bo sẽ giúp khí quản nhánh được mở rộng, giúp phổi có cảm giác dễ chịu hơn.
Hạt bo bo hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến phổi.
Hỗ trợ điều trị nhức mỏi chân tay, phong thấp
Nếu bị nhức mỏi chân tay, phong thấp, phát sốt, bạn có thể áp dụng bài thuốc gồm: 30g hạt bo bo, 15g phòng phong, cho vào nồi sắc lấy nước uống thay trà. Trường hợp bị phong thấp tê đau, co giật, khó co duỗi chi thì có thể phối hợp hạt bo bo cùng linh tiên, phòng kỷ, khương hoạt, độc hoạt, xích thược, phụ phiến, đương quy và tang chi.
Trường hợp bị phong thấp tê bại lâu ngày, gân co rút, chi biến dạng, bạn có thể dùng các vị thuốc hỗ trợ điều trị phong thấp tê đau kết hợp cùng sơn giáp nướng, cốt toái bổ, địa long, hổ cốt, mộc qua để thư giãn gân, hồng hoa, tráng cốt, hoạt huyết và thông lạc.
Hỗ trợ điều trị can thận âm hư, ung thư cổ tử cung
Người can thận âm hư, ung thư cổ tử cung hoặc nữ giới có nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung có thể dùng bài thuốc từ hạt bo bo. Cụ thể, bạn cần chuẩn bị: 30g hạt bo bo, 15g củ ấu; bong bóng cá chiên, táo tàu (mỗi vị 10g). Cho tất cả vào nồi nấu thành cháo, để ăn trong ngày.
Chữa tỳ vị hư nhược, ăn uống kém
Người lớn bị chứng tỳ hư, không thiết ăn uống, cơ thể mệt mỏi, tiểu tiện không thông, khiến hai bên gò má hay chân bị phù thũng có thể nấu cháo hạt bo bo ăn để kiện tỳ, lợi thủy, tiêu thũng. Công thức: hạt bo bo 150g, gạo tẻ 150g, sơn dược 150g. Cho tất cả vào nồi nấu thành cháo, chia thành nhiều bữa nhỏ ăn trong ngày.
Hỗ trợ điều trị sâu răng
Công thức: hạt bo bo 50g, cát ngạch 50g. Đem cả hai nghiền thành bột mịn, trộn đều rồi cho vào lọ thủy tinh đậy kín để dùng dần. Khi đau răng chỉ cần chấm bột vào chỗ răng sâu là được.
Hạt bo bo hỗ trợ điều trị sâu răng.
Hỗ trợ điều trị mụn, làm đẹp da
Nếu da mọc mụn cơm, mụn trứng cá, phát ban hay nổi nhiều tàn nhan, có thể áp dụng công thức làm đẹp da, trị mụn từ hạt bo bo. Công thức: hạt bo bo 50g, bách hợp 6g, một chút đường phèn tùy khẩu vị mỗi người. Cho tất cả vào nồi, thêm nước và nấu chín để dùng trong ngày.
Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng các món ăn với hạt bo bo như là: cơm độn hạt bo bo, chè bo bo long nhãn, chè hạt sen bo bo, bo bo hầm gà,… vừa bồi bổ cho cơ thể lại làm đẹp da.
Dùng hạt bo bo cho trẻ sơ sinh
Không chỉ là vị thuốc lành tính, bổ dưỡng mà hạt bo bo còn là thần dược cho trẻ sơ sinh. Theo dân gian, nếu thấy trẻ sơ sinh bị đái dắt, đái ít, có vẻ không được thông suốt, nước tiểu nóng, khai thì có thể dùng nhân hạt bo bo nấu nước cho uống.
Trẻ sơ sinh bú sữa bột hoặc sữa đặc trong thời gian dài cũng nên uống nước bo bo. Bởi những loại sữa này đều nóng, không dễ tiêu hóa như bú sữa mẹ. Việc cho trẻ uống nước bo bo sẽ giúp trẻ được thanh nhiệt, hỗ trợ hệ tiêu hóa để phòng ngừa nhiều chứng bệnh liên quan tới việc tiêu hóa khó khăn.
Khi sữa bột và sữa đặc còn chưa phổ biến thì nước nấu từ hạt bo bo còn được dùng phổ biến để cho trẻ bú thay sữa. Hơn nữa, nó cũng được tạm dùng trong các bài thuốc chữa suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ.
Dùng hạt bo bo nấu nước cho trẻ sơ sinh uống.
Lưu ý:
Hạt bo bo là vị thuốc không độc, lành tính và rất tốt cho sức khỏe, bao gồm cả người già, trẻ nhỏ, người bị suy nhược cơ thể, phụ nữ sau sinh,…. Tuy nhiên, vì có công dụng lợi tiểu, tiêu phù thũng mạnh nên hạt bo bo không có lợi cho người đang trong thời kỳ mang thai. Vì vậy, bạn tuyệt đối không nên dùng vị thuốc này trong thai kỳ để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.
Lời Kết
Mong rằng với những chia sẻ ở bài viết trên đây về hạt bo bo là gì cũng như tác dụng và cách dùng chữa bệnh từ loại hạt này đã giúp các bạn hiểu rõ hơn về loại hạt thời bao cấp này. Cảm ơn bạn đã theo dõi, mời các bạn tiếp tục theo dõi website để cập nhập các thông tin, kiến thức hữu ích về các lĩnh vực của cuộc sống xung quanh chúng ta.
