Đất mùn là thành phần quan trọng của đất có giá trị rất lớn đối với lĩnh vực nông nghiệp. Vậy đất mùn là gì? Thành phần, tác dụng và quá trình hình thành đất mùn ra sao? Hãy theo dõi bài viết này, chúng tôi sẽ mang đến những thông tin hữu ích để các bạn có thể hiểu rõ hơn về loại đất này.
Đất mùn là gì?
Đất mùn chính là tên gọi chung của mùn và những hợp chất mùn. Đây là mẫu sản phẩm còn lại cuối cùng của quy trình phân hủy tự nhiên những chất hữu cơ; là những hợp chất cao phân tử có tính axit, cấu trúc gồm vòng nhẫn, mạch nhánh và nhóm định chức.
Đất mùn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cho cây trồng
Mùn có công dụng vô cùng quan trọng trong quy trình sinh trưởng và phát triển của cây cối. Đồng thời, nó còn giúp tăng độ phì nhiêu của đất trồng, tái tạo lại thiên nhiên và môi trường đất được chất lượng hơn .
Thành phần của đất mùn
Thành phần của đất mùn gồm có phần không tan và phần hòa tan được. Phần không tan là những hợp chất hữu cơ chưa được phân giải và hợp chất humin. Còn phần hòa tan là những axit mùn như axit humic, axit fulvic. Mỗi thành phần sẽ có những đặc tính khác nhau giúp bộc lộ được đặc tính chung của đất mùn.
Các thành phần chính cấu tạo nên đất mùn gồm axit humic, Axit Fulvic và humin
Axit Humic
Axit humic có thành phần nguyên tố chính gồm C, H, O, N và những nguyên tố phụ chiếm tỉ lệ ít (từ 1 – 10%) như P, Si, Fe, S. Hàm lượng những nguyên tố này là hoàn toàn khác nhau, tùy vào từng loại đất, quy trình mùn hóa và phương pháp chiết nhóm những axit humic ra khỏi đất.
Axit humic được xem là phần mùn có giá trị nhất và có vai trò quan trọng trong việc hình thành nên cấu trúc đất tương thích cho việc trồng trọt. Nó cũng là nguồn dinh dưỡng dự trữ cho cây xanh và các loại vi sinh vật sử dụng. Axit humic cũng là chất kích thích sinh trưởng giúp cây xanh tăng khả năng kháng bệnh.
Axit Fulvic
Đây là chất mùn có màu vàng, cấu trúc cũng tựa tựa như như axit humic, nhưng có một số ít đặc thù kém hơn. Axit fulvic có tính ưa nước, độ phân tán cao và có tính chua. Hàm lượng axit fulvic trong đất cao thường dễ bị chua, nghèo mùn và dinh dưỡng trong đất dễ bị rửa trôi. Axit fulvic lại không có giá trị dinh dưỡng cao bằng axit humic .
Humin
Humin là một hợp chất không tan trong thành phần của chất mùn. Nó là những phức của axit humic và axit fulvic liên kết với phần vô cơ hay phần khoáng của đất. Vi sinh vật cũng rất khó phân giải được những hợp chất humic này
Quá trình hình thành mùn đất
Sau khi hiểu rõ đất mùn là gì, thành phần của đất mùn gồm những gì, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về quá trình hình thành mùn. Dưới đây là quy trình hình thành của mùn:
– Từ những hợp chất hữu cơ ban đầu được nhóm vi sinh vật ở trong đất phân giải thành các loại sản phẩm hữu cơ trung gian.
– Những mẫu sản phẩm trung gian này chịu sự tác động của vi sinh vật tạo thành những liên kết hợp chất phức tạp như là nhân vòng thơm, mạch nhánh.
– Cuối cùng, nhờ vi sinh vật tổng hợp trùng ngưng tạo thành những hợp chất cao phân tử có màu nâu đen cho đến đen, đó chính là mùn.
Tác dụng của đất mùn
Qua những thông tin bên trên, chắc chắn các bạn đã hiểu rõ đất mùn là gì rồi. Tiếp theo chúng ta sẽ cùng tìm hiểu rõ hơn về vai trò của mùn trong đất qua những thông tin dưới đây.
Đối với đất
Chất mùn giúp cải tổ cấu trúc cho đất trồng; giúp cho đất giữ nước và giữ được chất dinh dưỡng tốt hơn. Từ đó góp phần làm tăng thêm tính đệm của đất, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp. Ngoài ra, đất mùn còn giúp tái tạo độ phì nhiêu cho đất, là tiêu chuẩn quan trọng ảnh hưởng đến năng suất của cây cối .
Mùn giúp đất tơi xốp hơn
Đối với cây trồng
Các chất mùn giúp cung ứng các nguyên tố dinh dưỡng N, Ca, P, K, Mg và vi lượng cho cây sử dụng. Đất giàu mùn thì cây vẫn sẽ sinh trưởng và phát triển tốt mà không cần sử dụng thêm phân bón hóa học.
Mùn có tính khoáng hóa chậm nhưng sẽ tiếp tục hình thành những chất vô cơ ở dạng mà cây sử dụng được nên vẫn đảm bảo cung cấp dinh dưỡng đủ cho cây cối. Ngoài ra, đất mùn còn giúp kích thích hạt nảy mầm; kích thích sự tăng trưởng của cây con và kích thích ra rễ giúp góp phần làm tăng hiệu suất cho cây trồng.
Đối với vi sinh vật trong đất
Mùn chính là nguồn thức ăn dồi dào cho các vi sinh vật ở trong đất. Đất giàu mùn sẽ có được quần thể vi sinh vật tăng trưởng đa dạng chủng loại. Từ đó, quy trình phân giải và tổng hợp những chất hữu cơ sẽ diễn ra nhanh, phân phối nhiều dinh dưỡng cho cây tăng trưởng tốt.
Mùn là nguồn thức ăn cho các vi sinh vật trong đất
Sau mỗi mùa vụ thì lượng đất mùn cũng sẽ giảm đi đáng kể. Vì thế, cần phải có biện pháp cải tổ tình hình bằng cách sử dụng thêm những loại phân bón hữu cơ để bón cho đất, cho cây nhằm góp phần làm tăng chất mùn cho đất nhờ năng lực phân giải của vi sinh vật. Hạn chế việc sử dụng phân và thuốc hóa học vì sẽ làm giảm số lượng vi sinh vật có trong đất gây ảnh hưởng đến quy trình phân giải các chất hữu cơ.
Cách làm đất mùn đơn giản để trồng cây
Sau khi hiểu rõ đất mùn là gì và lợi ích mà nó mang lại, chắc chắn các bạn rất muốn tự làm đất mùn tại nhà để trồng cây. Chúng tôi sẽ chia sẻ cho các bạn 2 cách làm loại đất này đơn giản, dễ thực hiện thành công.
Cách làm đất mùn từ lá cây
Đầu tiên, các bạn gom lá cây lại thành đống. Hãy tránh sử dụng lá của cây sồi, nhựa ruồi và hạt dẻ ngọt bởi chúng có hàm lượng nitơ và canxi rất thấp. Đặc biệt, các bạn cũng nên tránh các loại lá của cây óc chó đen và cây bạch đàn bởi chúng có chứa chất diệt cỏ tự nhiên.
Cắt nhỏ lá bằng máy để chúng có thể phân hủy nhanh hơn. Sau đó, các bạn cho lá đã cắt nhỏ vào một thùng chứa có lưới lớn sẽ giúp cho không khí lưu thông được ở giữa các lá để vi khuẩn phân hủy lá nhanh hơn.
Các bạn nên đảo lá 1 tuần một lần để tăng thêm không khí đến các vi sinh ở bên trong đống lá. Nếu các bạn sống trong điều kiện thời tiết nóng hoặc ẩm ướt thì nên lật thùng ủ liên tiếp khoảng 3 – 4 ngày 1 lần để lá phân hủy nhanh hơn. Còn thời tiết lạnh hoặc khô thì các bạn chỉ cần đảo lá từ 2 – 6 tuần một lần.
Cách tạo đất mùn bằng cách ủ phân
Bước 1: Đầu tiên, các bạn chọn 1 khu vực khô ráo, râm mát và đủ xa nhà để mùi hôi thối không bay đến.
Đặt thùng ủ ở xa nhà ở để tránh mùi khó chịu bay vào nhà
Bước 2: Tiếp theo, các bạn phủ đáy thùng dày 7.6cm bằng một lớp mùn cưa, lá khô, rơm rạ, giấy vụn hoặc dải bì cứng. Đây là những nguyên vật liệu sẽ cung cấp lượng cacbon cần thiết giúp các vi khuẩn ăn và phân hủy chúng thành phân trộn rồi sau cuối trở thành mùn. Nếu các bạn sống trong một môi trường quá ẩm ướt thì có thể cần phải phủ thêm một lớp phủ nữa để giúp đất mùn không bị ẩm quá.
Lót rơm rạ vào dưới đáy thùng
Bước 3: Sau đó, các bạn đổ vật liệu có thể ủ được vào thùng cho đầy. Các bạn nên thêm 1 lớp mùn dày 7,6cm sau mỗi lần đổ 20cm phế liệu. Rác thực phẩm và các vật liệu có thể ủ phân khác sẽ làm gia tăng nitơ cho đất. Vì thế, các bạn cần bổ sung thêm nhiều loại vật liệu giàu carbon hơn để có thể cân bằng và giúp tăng thêm thông khí cho đất mùn. Việc thêm những lớp này còn giúp không khí lưu thông để vi khuẩn hoạt động tốt hơn.
Cho rác đầy vào thùng ủ
Hãy đảo 3 ngày 1 lần để đẩy nhanh quá trình phân hủy các vật liệu. Các bạn nên ủ ít nhất từ 6 – 12 tháng để đặt được kết quả tốt nhất.
Thành phẩm mùn sau khi hoàn thành thu được
Hy vọng bài viết này mang đến những thông tin hữu ích để các bạn hiểu rõ đất mùn là gì. Từ đó có biện pháp canh tác phù hợp để nâng cao năng suất và tăng thêm thu nhập cho gia đình.
