Bách niên giai lão là câu thành ngữ mà chúng ta thường nghe thấy trong lời chúc phúc ở đám cưới, mong cho đôi uyên ương có thể hạnh phúc bên nhau đến già. Vậy bách niên giai lão là gì? có ý nghĩa thế nào? Cùng chuthapdoquangninh.org.vn tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Bách niên giai lão là gì?
Theo từ điển Hán Việt của Đào Duy Anh thì “bách niên giai lão” là lời chúc cho vợ chồng mới cưới sống với nhau lâu dài, hòa hợp đến trăm tuổi. Còn theo từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê câu thành ngữ này có nghĩa là sống với nhau đến trăm tuổi, đến khi bạc đầu (thường sử dụng để làm lời chúc cho vợ chồng mới cưới).
Bách niên giai lão là chúc cho đôi vợ chồng sống bên nhau đến trăm tuổi
Trong văn hóa Việt Nam theo quan niệm của người xưa thì một trăm năm để chỉ toàn bộ thời gian mà một người sống ở trên cõi đời này. Tuy nhiên, trên thực tế không có ai sống đến trăm tuổi và trăm năm không phải là con số cụ thể mà chỉ là biểu trưng cho một đời người, với ngụ ý là rất nhiều năm.
Như vậy, theo nghĩa đen thì câu thành ngữ bách niên giai lão được hiểu là vợ chồng cùng nhau sống đến trăm tuổi. Qua đó, ta có thể hiểu bách niên giai lão nghĩa bóng là câu chúc phúc, mong muốn cho vợ chồng mới cưới có cuộc sống hôn nhân viên mãn, hạnh phúc đến cuối đời.
Bách niên giai lão tiếng Trung là gì?
Bên cạnh đó, trong tiếng Trung thì “Bách niên giai lão” là 百年皆老 phiên âm là /Bǎinián xiélǎo/, trong đó:
- Bách /百/: Số trăm (mười lần mười)
- Niên /年/: Năm
- Giai /皆/: Cùng nhau
- Lão /老/: Già
Bách niên giai lão tiếng Trung là 百年皆老
Bách niên giai lão thọ tỷ nam sơn là gì?
Bách niên giai lão nghĩa là gì chúng ta đã được giải thích ở phần trên. Vậy thọ tỷ nam sơn nghĩa là gì? Nam sơn là vùng núi ở Hải Nam ở Trung Quốc là nơi trồng rất nhiều cây trúc, đếm không xuể. Vì vậy, khi chúc thọ tỷ nam sơn nghĩa là chúc sống lâu, sống khỏe, dẻo dai như hàng trăm cây trúc trên núi Nam sơn.
Như vậy, bách niên giai lão thọ tỷ nam sơn là câu chúc cho đôi vợ chồng mới cưới sống lâu, sống khỏe bên nhau trọn đời.
Nguồn gốc câu thành ngữ bách niên giai lão có từ đâu?
Theo nhiều nguồn tư liệu, câu thành ngữ này được bắt nguồn từ vở hí khúc của Đổng Giải Nguyên đời nhà Kim – khúc Tây Sương Ký Chư cung điệu. Tác phẩm được lấy cảm hứng từ Oanh Oanh Truyện của Nguyên Chấn kể về mối tình của chính tác giả khi còn trẻ.
Khi đó, Nguyên Chấn và khuê nữ Oanh Oanh gặp nhau và đã nảy sinh tình yêu. Thế nhưng, dưới chế độ phong kiến khi đó, làm thân trai với gánh nặng công danh đặt trên vai, Nguyên Chẩn đã phải rời xa người mình yêu. Cuộc tình nhanh chóng kết thúc trong sự bi thương và cũng là cảm hứng cho nhiều tác phẩm văn học độc đáo sau này. Và khúc Tây Sương Ký Chư đã lấy cảm hứng từ câu chuyện này.
Nguồn gốc bách niên giai lão được bắt nguồn từ vở hí kịch Tây Sương Ký Chư
Bên cạnh đó, có người cho rằng trong tác phẩm Kích cổ 4 (Đánh trống 4), thiên Bội phong của sách này có câu:
Tử sinh khiết thoát
Dữ tử thành thuyết
Chấp tử chi thủ
Dữ tử giai lão
Dịch nghĩa:
Chết sống hay xa cách
Đã cùng nàng thành lời thề ước
Ta nắm tay nàng
(Hẹn ước) sẽ sống chung với nhau đến tuổi già.
Hay trong từ điển Hán Việt có một đoạn trích dẫn một câu trích từ hồi thứ 21 sách Nho lâm ngoại sử về thành ngữ “bách niên giai lão”:
“Chỉ nguyện nhĩ môn phu thê bách niên giai lão, đa tử đa tôn” (Tạm dịch: Chỉ mong tình nghĩa chồng vợ bách niên giai lão, đông con nhiều cháu).
Qua đó, có thể thấy câu thành ngữ này có nguồn gốc từ Trung Quốc và có từ rất lâu đời. Mặc dù không rõ điển tích chính xác của câu thành ngữ đến từ đâu nhưng ý nghĩa của chúng vẫn còn được giữ nguyên vẹn cho đến nay. Đó là lời chúc phúc đầy tốt đẹp mà mọi người gửi đến các cặp đôi uyên ương trong ngày tân hôn của họ.
“Bách niên giai lão” được sử dụng khi nào?
Câu thành ngữ này vốn mang tính chất văn chương nhiều hơn là dùng khẩu ngữ. Chúng thường được sử dụng trong những dịp trang trọng để chúc phúc ngày lễ trọng đại của đời người hoặc sử dụng trong các tác phẩm văn học.
Bách niên giai lão được sử dụng để chúc phúc cho các cặp đôi mới cưới
Trong văn học
Bách niên giai lão được sử dụng rất nhiều trong các tác phẩm văn học như:
Trong tác phẩm Cung oán ngâm khúc, Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều đã mượn ý của thành ngữ trên để nói về tình nghĩa vợ chồng dài lâu bền chặt qua câu:
“Chữ đồng lấy đấy làm ghi,
Mượn điều thất tịch mà thề bách niên”
Trong tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Đình Thi tác phẩm Vỡ bờ cũng có đoạn: “Bữa cơm vậy mà ai cũng vui, ai cũng chúc cô dâu chú rể bách niên giai lão.”
Trong truyện một truyện thơ Nôm khuyết danh, khoảng thế kỷ XVIII, có lời Phạm Tải nói với Ngọc Hoa:
“Tưởng là vẹn đạo xướng tùy
Cho nên vàng đá trót thề bách niên”.
Trong văn học dân gian, người xưa có đoạn hát ví như sau:
Hồi nào bạn bảo ta gần,
Cho nên chữ bách niên giai lão, chữ ái ân đừng lìa.
Bây giờ bạn lại phân chia,
Làm cho canh sớm, buồng khuya một mình.
Trong lễ cưới
Trong các lễ cưới, các MC hay người dẫn cưới thường hay có những lời chúc vợ chồng sống cùng nhau hạnh phúc, bên nhau trọn đời. Khi đó, chúng ta sẽ được nghe những câu chúc quen thuộc như: “Chúc cô dâu chú rể sống đến đầu bạc răng long, bách niên giai lão.”
Vì vậy, trong lễ cưới bạn cũng có có thể chúc cô dâu chú rể những câu chúc tương tự như:
- Chúc hai bạn trăm năm hạnh phúc, sống bách niên giai lão nhé!
- Chúc hai bạn sống bên nhau một đời một kiếp, bách niên giai lão.
- Chúc cho đôi trẻ có cuộc sống hôn nhân hạnh phúc, bách niên giai lão.
Trên đây là những phân tích của chuthapdoquangninh.org.vn về ý nghĩa thành ngữ bách niên giai lão là gì, cũng như nguồn gốc và cách sử dụng. Mong rằng với những thông tin được chia sẻ trong bài viết sẽ giúp bạn giải đáp được thắc mắc của mình cũng như sử dụng thành ngữ hợp lý.
