Bề mặt Trái Đất luôn phải chịu sự tác động của các yếu tố nội và ngoại lực. Trong đó, quá trình phong hóa đã làm cho sự biến đổi này ngày càng mạnh mẽ hơn. Vậy quá trình phong hóa là gì? Hãy cùng chuthapdoquangninh.org.vn tìm hiểu kỹ hơn về nội dung trong lĩnh vực Địa lý này nhé.
Phong hoá là gì?
Phong hóa là quá trình mà đá và các khoáng vật bị phá huỷ, biến đổi do tác động của nhiệt độ, nguồn nước, không khí, một số axit có trong tự nhiên và sinh vật. Trên bề mặt Trái Đất, quá trình này thường xảy ra rất mạnh mẽ, đặc biệt là ở những vùng nhiệt đới, có điều kiện nhiệt và độ ẩm phong phú.
Quá trình phong hóa diễn ra mạnh mẽ trên bề mặt trái đất
Các quá trình phong hoá
Quá trình phong hóa lý học
Phong hoá lý học là gì? Đây là quá trình phong hóa khiến đá và các khoáng chất bị vỡ mà không ảnh hưởng đến thành phần hóa học hay tính chất của chúng. Trong quá trình phong hóa này, đá sẽ dần dần bị phá vỡ và tạo điều kiện cho sự xói mòn phát huy tác dụng. Các kết quả thay đổi có thể dễ dàng nhận thấy được trong những điều kiện vật lý của đá. Các điều kiện này liên tục bị thay đổi bởi những tác động của các yếu tố môi trường khác nhau, trong đó nổi bật nhất là các yếu tố sau:
Phong hóa lý học làm các viên đá bị nứt thành những mảnh nhỏ
– Giảm bớt sức ép: Đây là sự đứt gãy mà những viên đá có sự phát triển vượt trội. Những vết nứt hoặc gãy này đã xảy ra ngay cả khi áp suất không cao và thường xuất hiện ở những tảng đá được hình thành theo chiều ngang.
– Thermoplasty: Đây là sự va chạm giữa nhiệt độ ở bên trong của đá với nhiệt độ ngoài môi trường xung quanh. Những thay đổi mạnh mẽ này thường hay xảy ra ở một số vùng sa mạc gây ra các vết nứt ở trên đá. Ban ngày, mặt trời làm cho đá nóng lên và nở ra, còn ban đêm lạnh làm cho đá co lại. Quá trình giãn nở và co lại liên tục chính là nguyên nhân gây ra các vết nứt làm đá bị vỡ.
– Gelifraction: Là sự vỡ ra của các viên đá bởi sự ép buộc của các mảnh băng nhỏ bám ở xung quanh. Khi nước đóng băng, đá sẽ tăng thể tích lên đến 9%. Khi ở bên trong các tảng đá, nước đóng băng tạo ra áp lực lên các mạch của tảng đá và khiến chúng bị gãy dần từng chút một.
– Haloclasty: Đây là quá trình đá bị vỡ do áp lực tạo ra từ muối. Đây là những nồng độ muối cao đã được tìm thấy trong đá ở các môi trường khô cằn. Khi mưa rơi, muối đã bị rửa trôi và kết tủa ở trên bề mặt của đá rồi bám vào các vết nứt. Sau khi muối kết tinh, chúng sẽ tăng thể tích, tăng lực tác động lên đá và khiến đá bị vỡ.
Quá trình phong hóa hóa học
Đây là quá trình làm mất các liên kết bên trong đá bởi sự tác động của các biến số trong khí quyển như oxy, carbon dioxide và hơi nước. Kết quả của phong hoá hoá học khiến cho đá và các khoáng chất bị biến đổi thành phần, tính chất hóa học. Phong hóa hóa học xảy ra với những tác động sau:
Phong hóa hóa học xảy ra ở núi đá vôi
– Oxy hóa: Là sự phản ứng của các khoáng chất khi tiếp xúc với oxy trong không khí tạo ra chất mới.
– Hòa tan: Là sự hòa tan của các khoáng chất và đá khi tiếp xúc với nước.
– Cacbonat hóa: Là sự kết hợp giữa khoáng chất, nước cùng carbon dioxide tạo ra chất mới có tính chất hóa học, thành phần khác.
– Hydrat hóa: Đây là giai đoạn mà một số loại khoáng chất kết hợp bổ sung thêm nước và tạo ra sự gia tăng thể tích của đá.
– Thủy phân: Là sự phân hủy của một số loại khoáng chất do tác động của hydro với hydroxit có trong nước.
Ví dụ về phong hoá hoá học: Địa hình xác chết. Đây là những ngọn núi đá vôi bị xói mòn bởi những dòng nước chảy. Nhưng sự thay đổi này là do CO hòa tan trong nước và các cation hydro đã tạo thành axit cacbonic, ăn mòn đá.
Quá trình phong hóa sinh học
Đây là quá trình phong hóa mà đá và các khoáng vật bị phá hủy bởi sự tác động của sinh vật như vi khuẩn, nấm hay rễ cây,… Lúc này, những viên đá bị phá huỷ cả về mặt cơ giới và hoá học. Nguyên nhân dẫn đến quá trình phong hóa này là do sự phát triển, tăng trưởng của rễ cây và sự bài tiết các chất của các sinh vật.
Rễ cây tác động gây phong hóa sinh học cho đá
Tại sao quá trình phong hóa lại xảy ra mạnh nhất ở bề mặt trái đất?
Sau khi tìm hiểu quá trình phong hóa là gì ở bên trên, chắc chắn có nhiều bạn thắc mắc vì sao quá trình này lại xảy ra mạnh mẽ nhất trên bề mặt của Trái Đất? Hãy cùng tìm lời giải đáp ở phần này cùng chúng tôi nhé.
Do bề mặt của trái đất là nơi tiếp xúc với bầu khí quyển, thủy quyển và sinh quyển; nơi diễn ra của những hiện tượng thời tiết khí hậu như mây, mưa, gió, nắng,…. Hơn nữa, bề mặt trái đất còn có các dòng chảy sông ngòi, sóng biển, … và là nơi sinh sống của nhiều loài sinh vật.
Quá trình phong hóa là sự tác động của nhiệt độ, khoáng chất, dòng nước và sự sống của các loài sinh vật. Trong đó:
– Nhiệt độ làm cho bề mặt trái đất bị giãn nở và co lại dẫn đến bị nứt vỡ.
– Khoáng chất khi hòa tan với nước cũng khiến cho đá bị vỡ ra thành vụ nhỏ.
– Sinh vật sống tiết ra những chất khiến cho bề mặt trái đất bị phong hóa.
Đây là những tác nhân có sự tác động trực tiếp đến quá trình phá hủy và biến đổi của các loại đá, khoáng vật. Vậy nên quá trình phong hóa mới tác động mạnh nhất ở bề mặt trái đất
Tại sao phong hóa lý học lại xảy ra mạnh ở nơi có khí hậu khô nóng và lạnh?
Phong hóa lý học xảy ra mạnh mẽ ở những nơi có khí hậu khô nóng và khí hậu lạnh vì:
– Các khoáng vật tạo nên đá có khả năng giãn nở khi nhiệt độ tăng lên và co lại khi mức nhiệt giảm xuống. Vì thế, các miền khí hậu khô nóng như ở hoang mạc và bán hoang mạc có biên độ dao động nhiệt giữa ngày và đêm lớn nên quá trình phong hóa lý học mới xảy ra mạnh mẽ.
– Ở vùng có khí hậu lạnh, khi nhiệt độ hạ thấp đến 0 độ C, nước bên trong các khe nứt của đá sẽ hóa băng. Đồng thời thể tích của nước cũng tăng lên và tác động lên thành khe nứt khiến nó bị dãn ra, nứt to hơn. Nếu hiện tượng hóa băng và băng tan xảy ra liên tiếp nhiều lần sẽ làm cho đá bị vỡ thành những mảnh vụn.
Phong hóa lý học xảy ra mạnh mẽ ở vùng có khí hậu khô nóng
Phong hóa hóa học diễn ra mạnh mẽ ở vùng khí hậu nào?
Phong hóa hóa học thường diễn ra mạnh mẽ ở các vùng có khí hậu nóng, ẩm. Bởi những tác nhân chủ yếu của quá trình phong hóa hóa học là nước và các hợp chất hòa tan được trong nước, khí cacbonic, oxi và axit hữu cơ của sinh vật. Nước có khả năng hòa tan được nhiều loại đá và khoáng vật. Nếu nhiệt độ của nước càng cao thì khả năng hòa tan sẽ càng mạnh.
Mối quan hệ giữa quá trình phong hoá, vận chuyển và bồi tụ
Qua những thông tin trên, chắc chắn các bạn đã nắm được khái niệm phong hóa là gì rồi. Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về mối quan hệ giữa quá trình phong hóa, vận chuyển và bồi tụ.Quá trình phong hoá sẽ không thể hoàn thiện được mà không có quá trình vận chuyển và bồi tụ hỗ trợ. Quá trình vận chuyển là quá trình di chuyển các vật liệu từ nơi này sang nơi khác. Còn bồi tụ là quá trình giúp tích lũy các loại vật liệu bị phá huỷ ở những vùng có địa hình thấp hơn.
Như vậy, quá trình phong hoá sẽ tạo ra các vật liệu đá và khoáng vật bị phá huỷ thành những mảnh vụn nhỏ và rất nhỏ. Quá trình vận chuyển sẽ mang chúng đến một nơi khác. Khi gặp được điều kiện thuận lợi như địa hình thấp thì các vật liệu này sẽ bồi tụ lại, san bằng hoặc làm gồ ghề thêm dạng địa hình ở khu vực đó. Mối quan hệ của ba quá trình này gắn bó rất chặt chẽ với nhau.
Hy vọng bài viết này mang đến những thông tin hữu ích để các bạn có thể hiểu rõ quá trình phong hóa là gì? Các loại quá trình phong hóa và những câu hỏi liên quan. Từ đó có thể nghiên cứu, trả lời câu hỏi được chính xác, đạt điểm cao.
