Năng khiếu là gì? Dấu hiệu nhận biết năng khiếu của trẻ

Hiện nay có nhiều bậc cha mẹ hay cho con học rất nhiều thứ nhưng lại không biết đâu mới là năng khiếu thực sự của trẻ. Vậy làm sao để phụ huynh xác định năng khiếu của trẻ dễ dàng, giúp bé phát triển đúng cách, kịp thời. Trong bài viết dưới đây chúng tôi sẽ gợi ý cho cha mẹ các dấu hiệu nhận biết và việc nên làm để phát triển năng khiếu của trẻ hợp lý, theo dõi nhé!

Khái niệm năng khiếu là gì?

Năng khiếu được định nghĩa là năng lực làm việc trong một lĩnh vực nào đó. Năng khiếu là tài năng bẩm sinh, khi năng khiếu đó trở nên vượt trội thì được gọi là tài năng.

Năng khiếu được biểu hiện ở một hay nhiều lĩnh vực khác nhau như: trí tuệ, nghệ thuật, sáng tạo, lãnh đạo, thể thao. Ngoài ra, năng khiếu còn được biểu hiện trong một số lĩnh vực học thuật cụ thể như: toán học, ngôn ngữ hoặc khoa học.

Do đó, điều mà cha mẹ cần quan tâm đó là không phải trẻ nào cũng đều có năng khiếu. Năng khiếu sẽ tồn tại ở trong nhiều tính cách khác nhau, ở mọi nhóm nhân khẩu học. Vậy nên, cha mẹ cần tìm hiểu và phát hiện ra các tiềm năng đó để hỗ trợ trẻ phát huy được các khả năng đặc biệt của mình. 

Dấu hiệu nhận biết năng khiếu của trẻ

Niềm đam mê bộc lộ tự nhiên của con

Cách nhận biết tài năng của trẻ điển hình nhất mà cha mẹ có thể thực hiện đó là quan sát trẻ khi trẻ tập trung làm việc gì đó. Trẻ sẽ dành toàn bộ sự tò mò mãnh liệt, năng lượng của bản thân vào điều mà chúng thực sự quan tâm. Đó là dấu hiệu cho thấy trẻ là người có năng khiếu đặc biệt.

Ví dụ: Trẻ có thói quen sắp đồ chơi, vật dụng theo hàng lối, màu sắc, hình dạng kích thước theo thứ tự và có tổ chức. Theo giáo dục năng khiếu đó là dấu hiệu của trẻ có tư duy phân tích, tổ chức tốt. Đồng thời đó cũng là biểu hiện của trẻ có tài năng về toán học và khoa học.

Hay như trẻ có năng khiếu về mỹ thuật sẽ thể hiện rõ sự thích thú khi tham gia vào hoạt động nặn đất, vẽ tranh, điêu khắc…Đôi khi trẻ còn tập trung quá mức mà không để ý những hoạt động diễn ra xung quanh.

Các môn học điểm cao của con

Tài năng của trẻ thường có mối liên hệ mật thiết với các tính chất môn học. Chẳng hạn, trẻ có thành tích tốt trong môn thể dục thì con có tài năng vận động rõ rệt. Trẻ sẽ thích các hoạt động thể chất, có thể thực hiện các môn học thể dục dễ dàng và đạt kết quả cao hơn so với các bạn.

Những đứa trẻ có thành tích học vượt trội trong các môn khoa học như Toán, Tin học. Nếu quan sát kỹ bạn có thể thấy trẻ có niềm đam mê với các con số, mô hình, biểu đồ, có khả năng tính toán nhanh chứng tỏ con có tài năng logic tốt.

Năng khiếu ngôn ngữ của trẻ

Trẻ có năng khiếu về ngôn ngữ thường biết nói sớm, có vốn từ vựng phong phú, linh hoạt. Tùy vào từng độ tuổi mà ngôn từ của trẻ sẽ dần phát triển theo thời gian.

Cha mẹ có thể nhận thấy trẻ có xu hướng sử dụng những từ ghép, kể cả các từ tượng hình, tượng thanh như: ầm ầm, rì rầm, í ới trong giao tiếp hàng ngày. Đồng thời, trẻ cũng biết sử dụng phép so sánh để diễn đạt ý nghĩa câu nói của mình.

Trẻ có nhiều kiến thức về thế giới xung quanh

Những đứa trẻ có năng khiếu, tài năng thường hay tò mò về những điều xung quanh xảy ra. Trẻ sẽ liên tục đặt câu hỏi, và cảm nhận được qua nghe, nhìn, nếm, ngửi.

Ví dụ: Khi quan sát một cái cây, trẻ sẽ thắc mắc vì sao lá cây có màu xanh, cây làm sao có thể lớn lên?

Trong quá trình học, trẻ sẽ không chỉ học những gì cần thiết để làm tốt bài kiểm tra. Sự tò mò của trẻ có thể vượt ra khỏi phạm vi bài học. Cho nên, trẻ sẽ đặt ra nhiều câu hỏi để tìm hiểu rõ hơn về mọi thứ xung quanh.

Khả năng xử lý vấn đề của trẻ

Khả năng xử lý vấn đề cũng là một trong những dấu hiệu nhận biết năng khiếu của trẻ mà cha mẹ cần lưu ý đến. Biểu hiện của năng khiếu này thể hiện ở chỗ:

• Đưa ra nhiều giải pháp để giải quyết 1 vấn đề.
• Suy nghĩ, có hướng giải quyết vấn đề khác nhau so với cách làm thông thường.
• Tìm ra được vấn đề mâu thuẫn, sự mơ hồ trong khi giải quyết vấn đề.
• Tìm ra được sự liên kết giữa các yếu tố trong vấn đề cần giải quyết.

Khả năng nhận thức cảm xúc

Trẻ có tài năng thường có cách bộc lộ cảm xúc cá nhân mạnh mẽ, nhưng cũng rất nhạy cảm, dễ đồng cảm với cảm xúc của người khác. Ngoài ra, những đứa trẻ này thường có biểu hiện:

• Dành nhiều thời gian để suy nghĩ về những việc đã trải qua.
• Là người có tính độc lập, có chính kiến rõ ràng, đôi khi bị coi là lập dị.
• Có cách tư duy, giải quyết vấn đề theo cách riêng của mình.
• Thích đọc tài liệu, nghiên cứu về những vấn đề tâm lý, trí tuệ cảm xúc.
• Có khả năng đọc vị, phát hiện ra cảm xúc của người khác.

Khả năng sáng tạo của trẻ

Sự sáng tạo của trẻ được bắt đầu từ khả năng mô phỏng, bắt chước, tái hiện và phụ thuộc vào cảm xúc, tình huống mà không có chủ đích. Ví dụ về năng khiếu sáng tạo của trẻ như: chỉ với một vài mẩu gỗ, miếng giấy dán trẻ có thể tạo ra các món đồ chơi yêu thích cho mình.

Trẻ có tài năng này sẽ thường có trí tưởng tượng phong phú bẩm sinh. Trẻ thích chơi các trò chơi nhập vai, giả tưởng, thích những chi tiết độc đáo trong câu chuyện/ vở kịch của mình. Những đứa trẻ có khả năng sáng tạo tốt thì khả năng sử dụng ngôn ngữ cũng tốt hơn những đứa trẻ khác.

Trẻ có năng khiếu lãnh đạo

Những đứa trẻ này thường tự tin, hòa đồng, giao tiếp tốt khi ở trong đám đông. Bản thân trẻ cũng dễ được đề cử vào các vị trí như nhóm trưởng, lớp trưởng…Trẻ có năng khiếu lãnh đạo sẽ có những biểu hiện như:

• Có khả năng thuyết phục người khác làm theo ý mình.
• Chỉ đạo, tổ chức đám đông thành các nhóm một cách tự nhiên.
• Điều phối, hỗ trợ mọi người cùng nhau thực hiện nhiệm vụ.
• Biết lắng nghe, tổng hợp ý kiến của người khác.
• Có thể truyền đạt lại và lên những ý tưởng, đưa ra các định hướng cho nhóm rõ ràng.

Trẻ có năng khiếu vận động

Trẻ có năng khiến bản thân thích vận động thường có những biểu hiện như:

• Thích thể thao, vận động, khó có thể ngồi im trong một thời gian dài.
• Khi được vận động thường nảy ra các ý tưởng hay.
• Khi có thời gian rảnh rỗi thường dành cho hoạt động vui chơi bên ngoài trời.
• Khả năng biểu đạt suy nghĩ của trẻ thông qua ngôn ngữ cơ thể tốt hơn những đứa trẻ khác.
• Thích học và ghi nhớ kiến thức qua thực hành thay vì chỉ học qua tài liệu, sách vở.
• Trẻ có năng khiếu về vận động thường thích làm mọi thứ khi đang di chuyển. Trẻ cũng dễ bị thu hút bởi các môn thể thao vận động như bóng đá, bơi lội, đạp xe,…

Trẻ có năng khiếu nghệ thuật

Đặc điểm của những đứa trẻ có năng khiếu trong các loại hình nghệ thuật như: âm nhạc,  diễn xuất kịch, hội họa. Những đứa trẻ này ngay từ sớm đã có nhận thức về nghệ thuật tốt hơn các bạn cùng trang lứa.

Đối với năng khiếu hội họa:

• Trẻ thích vẽ, có khả năng quan sát, phối màu sắc hài hòa.
• Có khả năng thông qua tranh vẽ để biểu đạt cảm xúc cá nhân.
• Có niềm đam mê với đồ dùng chạm khắc, thích các loại mô hình.
• Thích được ngắm nhìn, quan tâm đến các tác phẩm của người khác, sẵn sàng đưa ra đánh giá.

Đối với năng khiếu âm nhạc:

• Có khả năng tiếp thu, phản ứng nhanh với các nhịp điệu, hòa âm, nhớ giai điệu tốt, âm tốt.
• Quan tâm nhiều đến các thể loại nhạc cụ khác nhau.
• Có thể làm việc, tập trung cao độ trong môi trường có âm nhạc.

Đối với năng khiếu diễn xuất kịch:

• Trẻ có thể sử dụng nhiều tông giọng khác nhau, có thể bộc lộ sự thay đổi tâm trạng ra bên ngoài.
• Ghi nhớ kịch bản, diễn biến câu chuyện tốt.
• Biết cách diễn đạt cảm xúc thông qua các cử chỉ, đường nét trên khuôn mặt và cơ thể.
• Có thể bắt chước, mô phỏng hành động của người khác nhanh chóng.

Trẻ có năng khiếu nghệ thuật thường có nhiều cơ hội phát triển nghề nghiệp. Do đó, bố mẹ nên chú ý quan sát để hỗ trợ cho con định hướng nghề nghiệp ngay từ khi còn nhỏ.

Tài năng của trẻ sẽ có thể tự phát triển trong quá trình học tập, sinh sống. Và để quá trình đó đạt được hiệu quả hơn thì năng khiếu cũng cần được phát hiện sớm và có sự định hướng, hỗ trợ từ cả phía gia đình và nhà trường.

Cách bồi dưỡng và phát triển năng khiếu cho trẻ

Khi cha mẹ đã thấy được các dấu hiệu năng khiếu của trẻ vượt trội hơn so với các bạn cùng trang lứa; thì phụ huynh nên dành nhiều thời gian để tìm hiểu và định hướng cho trẻ một cách đúng đắn.

Tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ học các môn năng khiếu

Đối với những trẻ có năng khiếu về mặt nghệ thuật, cha mẹ nên cho con được học trong môi trường, điều kiện về chất lượng đào tạo tốt. Tuy nhiên, không phải gia đình nào cũng đủ kinh tế để cho con theo đuổi đam mê.

Trường hợp này, cha mẹ có thể phát triển năng khiếu cho con bằng cách động viên, quan tâm, phát triển năng khiếu cho con ngay trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Cùng con phát triển các kỹ năng bản thân tốt nhất để đến một lúc nào đó con có thể nắm bắt được cơ hội và phát triển năng khiếu xa hơn.

Lắng nghe ý kiến của trẻ

Lắng nghe ý kiến của trẻ để giúp trẻ tự tin hơn vào bản thân, tự tin với năng lực của bản thân để thể hiện mình trong mọi tình huống một cách tốt nhất. Hãy lắng nghe để biết trẻ đang suy nghĩ gì, áp lực như thế nào trước những khó khăn trong học tập. Và hãy đồng hành cùng con để hỗ trợ con đi đến những chặng đường thành công. Cha mẹ cũng đừng quá đòi hỏi ở trẻ nhiều thứ khi mà trẻ có năng khiếu nhưng khi không phát huy tốt thì hiệu quả đem lại không đạt được cao như kỳ vọng

Khích lệ, động viên kịp thời

Khen thưởng, khích lệ trẻ khi có thành tích tốt hay làm được việc tốt. Tuy đó chỉ là hành động nhỏ nhưng lại là động lực để trẻ cố gắng. Và những đứa trẻ được khích lệ động viên sẽ cảm thấy hạnh phúc khi có người thân yêu luôn ở sau cổ vũ, khích lệ tinh thần.

Mặc dù những đứa trẻ có năng khiếu có lợi thế tốt nhưng không vì thế mà bạn giảm đi sự quan tâm, càng thấy con có năng khiếu thì cha mẹ càng phải cho các bạn sự tự tin hơn nữa để thể hiện chính mình.

Cần thời gian và sự kiên trì

Để phát triển năng khiếu cho trẻ bạn cần cho trẻ thời gian và sự kiên trì để trẻ cố gắng. Hơn nữa, cha mẹ cũng cần phải hỗ trợ, kiên trì cùng con bởi con có năng khiếu chứ không phải là thiên tài. Năng khiếu có thể sẽ mất đi nếu không có sự trau dồi tốt, hay cha mẹ không có sự quan tâm đến con em mình.

Khi con đạt kết quả chưa cao thì hãy nhẹ nhàng, cùng con vượt qua thất bại để đi đến thành công lớn hơn. Đó cũng là một phần giúp con phát triển năng khiếu hoàn hảo nhất, đi từ từ nhưng an toàn còn hơn là đi nhanh nhưng lại bỏ cuộc, dễ chán nản.

Trau dồi thêm kiến thức

Không chỉ trẻ có năng khiếu mới cần trau dồi thêm kiến thức mà ngay cả cha mẹ cũng cần phải có sự am hiểu về lĩnh vực mà con theo đuổi. Có như vậy cha mẹ mới có thể đưa ra những lời đóng góp, khuyên răn cho các bé.

Biết cân bằng việc học tập trên lớp và học năng khiếu, đừng quá tập chung và việc phát triển tài năng làm ảnh hưởng đến kết quả học tập của các bạn trẻ. Ở trẻ nhỏ, phát triển về tâm lý rất lớn và có những suy nghĩ tiêu cực dễ xảy ra bởi các yếu tố không tốt bên ngoài. Do vậy, cha mẹ cùng con em mình, sẽ giúp con tự tin đối diện với những khó khăn trong xã hội; đặc biệt năng khiếu của con sẽ từ đó có những sự vượt trội và phát triển lớn mạnh.

Hy vọng qua bài viết năng khiếu là gì, dấu hiệu nhận biết và cách để phát triển năng khiếu mà chúng tôi đã chia sẻ. Từ đó, bố mẹ có thể xác định được trẻ có năng khiếu gì để có định hướng phát triển cho con sau này.